Αποζημίωση σε ποινικές υποθέσεις
Τα Ποινικά Δικαστήρια έχουν δικαιοδοσία και εξουσία να εκδίδουν διάταγμα αποζημίωσης στο πλαίσιο επιβολής ποινής του κατηγορουμένου σε περιπτώσεις όπου ο παραπονούμενος έχει υποστεί βλάβη.
Σε κάθε τέτοια περίπτωση ένα Επαρχιακό Δικαστήριο που εκδικάζει συνοπτικά μια υπόθεση έχει εξουσία να διατάξει αποζημίωση μέχρι €6.000, ενώ το Κακουργιοδικείο μπορεί να διατάξει αποζημίωση μέχρι €10.000.
Οι περιπτώσεις όμως αυτές που μπορεί το δικαστήριο να διατάξει αποζημίωση είναι περιπτώσεις όπου υπάρχει ξεκάθαρη μαρτυρία ενώπιον του δικαστηρίου ως προς το ποσό της βλάβης αλλά και της υποχρέωσης του κατηγορουμένου προς αυτό το ίδιο το ποσό.
Περαιτέρω πρέπει η Κατηγορούσα Αρχή ή η Υπεράσπιση να προβεί σε μια τέτοια εισήγηση και ο παραπονούμενος και κατηγορούμενος να συμφωνούν στην έκδοση τέτοιου διατάγματος. Δεν είναι προ-απαιτούμενο να υπάρχει συμφωνία αποζημίωσης (γραπτή ή προφορική) μεταξύ των δυο πλευρών, αλλά πρέπει να υπάρχει ξεκάθαρη μαρτυρία ως προς το ύψος της βλάβης και της υποχρέωσης. Είναι σε αυτά που πρέπει να συμφωνούν όλες οι πλευρές.
Σε αυτές τις περιπτώσεις το ποσό που θα εκδοθεί ως διάταγμα αποζημίωσης και πάλι θα πρέπει να μπορεί να δικαιολογηθεί στο σύνολο της ποινής που θα επιβληθεί από τη στιγμή που ένα τέτοιο διάταγμα εκδίδεται συμπληρωματικά οποιασδήποτε άλλης ποινής θα επιβάλει το δικαστήριο, δηλαδή φυλάκισης ή προστίμου. Συνεπώς έκδοση διατάγματος αποζημίωσης συμπληρωματικά ή σε υποκατάσταση των άλλων ποινών επηρεάζει τη συνολική ποινή που θα επιβληθεί και άρα χρήση αυτού του μέτρου θα πρέπει πάντα να γίνεται προσεκτικά προς αποφυγήν του κινδύνου, η ποινή στο σύνολό της να θεωρηθεί έκδηλα υπερβολική.
Συνοπτικές υποθέσεις που εξετάζονται από Επαρχιακό Δικαστή θα μπορούσαν να είχαν υψηλότερο όριο αποζημίωσης αφού σε πολιτική δικαιοδοσία οι Επαρχιακοί Δικαστές μπορούν να εξετάσουν υποθέσεις με ύψος αποζημίωσης μέχρι και €100.000. Επίσης οι Ανώτεροι Επαρχιακοί έχουν δικαιοδοσία να εξετάσουν υποθέσεις μέχρι και €500.000. Περαιτέρω το ύψος της ζημιάς/βλάβης δεν επηρεάζει το ίδιο το ποινικό αδίκημα, με αποτέλεσμα τα Επαρχιακά Δικαστήρια να εξετάζουν υποθέσεις με βλάβη ακόμα και εκατομμυρίων ευρώ, νοουμένου ότι το ποινικό αδίκημα προνοεί ποινή φυλάκισης μέχρι 5 έτη.
Σκοπός του Ποινικού Δικαστηρίου δεν είναι η αποζημίωση ή η διεκδίκηση αποζημιώσεων από παραπονουμένους, αλλά η επιβολή ποινής σε όσους έχουν διαπράξει ποινικό αδίκημα. Για σκοπούς αποζημίωσης τα Πολιτικά Δικαστήρια είναι τα πλέον κατάλληλα λόγω του διαφορετικού βάρους απόδειξης που υπάρχει αλλά και της διαφορετικής δικονομίας. Περαιτέρω μια σοβαρή διαφορά μεταξύ των δυο (ποινικό / πολιτικό) είναι και ο τρόπος εκτέλεσης του εν λόγω διατάγματος, στην οποία περίπτωση, απόφαση ποινικού Δικαστηρίου στη βάση της υπό συζήτηση πρόνοιας επιφέρει πολύ πιο αυστηρά μέτρα εκτέλεσης, ακόμα και άμεση φυλάκιση, σε περίπτωση που δεν πληρωθεί το χρηματικό ποσό που έχει αποφασίσει το Ποινικό Δικαστήριο.
Εν πάση περιπτώσει, το Ανώτατο Δικαστήριο της Κύπρου με παραπομπή σε σχετικές αναφορές από το Αγγλικό Δίκαιο αναγνωρίζει ότι ο σκοπός της πρόνοιας για αποζημίωση σε ποινικές διαδικασίες είναι για ν’ αποφεύγονται πολλαπλές δικαστικές διαδικασίες και εξοικονόμηση χρόνου και εξόδων. Συνεπώς με αυτό το βασικό σκεπτικό και στη βάση όλων αυτών που έχουν αναφερθεί πιο πάνω, θα μπορούσε να αυξηθεί το ποσό που δικαιούται ένα ποινικό δικαστήριο να διατάξει όπως πληρωθεί στις σωστές περιπτώσεις όπως περιγράφονται πιο πάνω.
*Δικηγόρος, Φοίβος, Χρίστος Κληρίδης & Συνεργάτες ΔΕΠΕ
