Μεταναστευτικό: Μία συμφωνία, δύο αναγνώσεις

Ανοιχτή πληγή παραμένει ο θαλάσσιος διάδρομος που μεταφέρει παράτυπους μετανάστες από τον Λίβανο στις ακτές της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Η πρόσφατη άρνηση των Αρχών του Λιβάνου για την επιστροφή 116 μεταναστών, που κινδύνευαν στη θάλασσα, προκάλεσε δυσφορία στην Κυβέρνηση καθώς υπάρχει συμφωνία μεταξύ των δύο χωρών για επανεισδοχή προσώπων που φεύγουν παράνομα από τις ακτές της μιας ή της άλλης χώρας.

Πλέον το ζήτημα χειρίζονται οι αρμόδιοι αξιωματούχοι των δύο χωρών, ωστόσο δεν υπάρχει πρόθεση από πλευράς Κύπρου για επανακαθορισμό της συμφωνίας.

Όμως η λύση για τον περιορισμό των αφίξεων παράτυπων μεταναστών διά θαλάσσης στην Κύπρο δεν βρίσκεται στην υλοποίηση της συμφωνίας Κύπρου – Λιβάνου, αλλά στην αλλαγή του καθεστώτος για τους Σύρους. Εδώ και λίγους μήνες το Υπουργείο Εσωτερικών «τρέχει» μια προσπάθεια για επαναξιολόγηση του καθεστώτος της Συρίας και το θέμα έχει τεθεί ενώπιον της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τη συγκεκριμένη πρόταση βλέπουν θετικά και άλλες χώρες, οι οποίες αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα με την Κύπρο.

Τι προνοεί η συμφωνία Κύπρου-Λιβάνου

Ο Διευθυντής του Γραφείου του Υπουργού Εσωτερικών Λοΐζος Χατζηβασιλείου μίλησε στη «Σ» για την εν λόγω συμφωνία, αλλά και τις προσπάθειες του Υπουργείου για αλλαγή του καθεστώτος που αφορά τους Σύρους που καταφθάνουν στην Κύπρο.

Όπως εξήγησε, η συμφωνία χωρίζεται σε δύο διαφορετικά κείμενα. Το ένα κείμενο έχει να κάνει με τη συνεργασία για το οργανωμένο έγκλημα και την επιτήρηση των θαλασσίων συνόρων, ενώ υπάρχει και η συμφωνία για επανεισδοχή προσώπων που φεύγουν παράνομα από τις ακτές της μιας ή της άλλης χώρας.

Συμπλήρωσε ότι στη συμφωνία υπάρχει ένα σημείο το οποίο δεν χρειάστηκε να διευκρινιστεί ποτέ παλαιότερα, γιατί η συμφωνία έγινε σε μια περίοδο κατά την οποία δεν υπήρχε μεταναστευτική κρίση. «Αυτήν τη συμφωνία την ενεργοποίησε ο τέως Υπουργός Νίκος Νουρής και εμείς πατήσαμε πάνω της, με αποτέλεσμα να γίνει δεκτή η επιστροφή δύο βαρκών τον περασμένο Ιούλιο», είπε.

Επεσήμανε ότι ο Λίβανος θεωρεί πως η συμφωνία αφορά μόνο Λιβανέζους οι οποίοι φεύγουν παράτυπα από τον Λίβανο για να έρθουν στην Κύπρο. «Εμείς ερμηνεύουμε ότι αφορά οποιοδήποτε υπήκοο τρίτης χώρας φεύγει από τις ακτές του Λιβάνου. Θεωρούμε ότι είναι ευθύνη του Λίβανου το γεγονός ότι δεν τους ανέκοψε και επομένως πρέπει να τους δέχεται πίσω».

Ξεκαθάρισε ότι οι διμερείς συμφωνίες είναι δεσμευτικές, ωστόσο στις περιπτώσεις που η μια πλευρά δεν εκπληρώνει τη συμφωνία, ο μόνος τρόπος για να ασκήσεις πίεση έτσι ώστε να εφαρμοστεί η συμφωνία είναι η διακοπή των διμερών σχέσεων, κάτι το οποίο δεν εξετάζεται. «Τη δεδομένη στιγμή δεν μπορούμε να συμπεριφερόμαστε σαν να μη συμβαίνει τίποτε. Ζητούμε να εφαρμοστεί μια συμφωνία, που υπογράφηκε από πριν χρόνια, με τα δεδομένα του 2023».

«Το τελευταίο που τους ανησυχεί είναι αν ήρθαν 100 άτομα στην Κύπρο»

Εξήγησε ότι ο Λίβανος έχει εκατομμύρια Σύρους, ενώ ταυτόχρονα έχει και τους Παλαιστινίους έξω από τα σύνορά του, με αποτέλεσμα να μην είναι σε θέση να τους δέχεται πίσω. «Αν φιλοξενούσαν μικρότερο αριθμό, ίσως να ήταν πιο σωστοί στις υποχρεώσεις τους. Όμως τώρα το τελευταίο πράγμα που τους ανησυχεί είναι αν ήρθαν 100 άτομα στην Κύπρο».

Ο κ. Χατζηβασιλείου πρόσθεσε ότι ο Λίβανος ισχυρίζεται πως για κάθε δύο βάρκες που φτάνουν στην Κύπρο, αυτοί ανακόπτουν άλλες τέσσερεις. «Αυτό μπορεί να γίνεται, μπορεί και να μη γίνεται. Θεωρώ ότι κάτι κάνουν σωστά, γιατί δεν νομίζω να θέλουν να έρθουν στην Κύπρο μόνο 100 άτομα κάθε πέντε μέρες».

Μιλώντας για το συγκεκριμένο περιστατικό με τη βάρκα που έφτασε με τους 116 παράτυπους μετανάστες, εξήγησε ότι «εμείς προσπαθήσαμε να την στείλουμε πίσω επειδή πληρούσε τις προϋποθέσεις. Ήταν εγγεγραμμένη βάρκα στο νηολόγιο του Λιβάνου. Ο κόσμος που ήταν πάνω βεβαίωνε ότι ήταν στον Λίβανο περίπου δύο χρόνια. Επίσης η βάρκα εντοπίστηκε μετά από ειδοποίηση από τις Αρχές του Λιβάνου ότι βρισκόταν στα ανοικτά και κινδυνεύει». Σημείωσε ότι οι Αρχές της Δημοκρατίας θεώρησαν ότι θα αναλάβουν τον ρόλο της επιστροφής της βάρκας στη χώρα προέλευσης.

Ερωτηθείς αν η συμφωνία περιλαμβάνει και βάρκες που προσαράσσουν στα παράλια της Κύπρου, εξήγησε ότι είναι διαφορετικό γιατί κατεβαίνουν και ζητούν άσυλο, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να γίνει η επιστροφή. «Έχουμε υποχρεώσεις σύμφωνα με τις συμβάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και πρέπει να εξεταστούν τα αιτήματα ασύλου. Οι περιπτώσεις όπου επιλέγεται να γίνει προσπάθεια επιστροφής είναι μόνον όταν η βάρκα βρίσκεται στα ανοικτά και δεν έχει προλάβει να εισέλθει εντός των χωρικών υδάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας».

Ο κ. Χατζηβασιλείου διευκρίνισε ότι, στο παρόν στάδιο, δεν υπάρχει πρόθεση για επανακαθορισμό της συμφωνίας. «Αν ανοίξουμε τέτοια συζήτηση, το πιο σίγουρο είναι ότι θα μας ζητήσουν να διαγράψουμε την πρόνοια. Τουλάχιστον με αυτήν τη συμφωνία τούς βάζουμε λίγη πίεση, τους παρακολουθούμε και τους ζητούμε να κάνουν έλεγχο».

Η αρνητική συγκυρία των Ευρωεκλογών και το καθεστώς για Σύρους

Ερωτηθείς αν υπάρχει οποιαδήποτε εξέλιξη με τις προσπάθειες για αλλαγή του καθεστώτος για τους Σύρους, ανέφερε ότι τη δεδομένη στιγμή υπάρχει η αρνητική συγκυρία των Ευρωεκλογών. «Δεν είμαι σίγουρος ότι η Επιτροπή είναι διατεθειμένη 3-4 μήνες πριν από τις εκλογές να ανοίξει ένα τέτοιο κεφάλαιο. Εμείς πιέζουμε, γίνονται βήματα, όμως χρειάζεται χρόνος».

Επεσήμανε ότι η Υπάτη Αρμοστεία για τους Πρόσφυγες έχει κάνει τις πρώτες επαφές με το καθεστώς του Άσαντ, ώστε να βρεθεί μια λύση. «Μας ανέφεραν ότι τους έστειλαν ένα κείμενο με τα όσα πρέπει να διασφαλίζονται για να ξεκινήσει μια συζήτηση και υπάρχει διαβούλευση. Είναι ένα πολύ σημαντικό βήμα το γεγονός ότι άρχισε ένας διάλογος με το καθεστώς και την Υπάτη Αρμοστεία».

Υπογράμμισε ότι και άλλες χώρες έχουν το ίδιο πρόβλημα με την Κύπρο. «Χώρες με ισχυρό καθεστώς ελέγχου τους αποκόπτουν από τα επιδόματα και την εργασία, με αποτέλεσμα να φεύγουν από μόνοι τους. Προσπαθούμε να εφαρμόσουμε και εμείς αυστηρούς ελέγχους, ώστε να κλείσει η κάνουλα της χρηματοδότησής τους. Αν εκλείψει το οικονομικό τους όφελος, τότε ίσως να αρχίσουν να φεύγουν από μόνοι τους», ανέφερε. Μεταξύ των χωρών που στηρίζουν το αίτημα για αλλαγή του καθεστώς για τους Σύρους είναι η Ολλανδία, η Ελλάδα, η Ιταλία, η Μάλτα, η Αυστρία, η Σουηδία και η Πολωνία.

Πρωτιά στις επιστροφές - Πρόβλημα οι θαλάσσιες ροές

Ενθαρρυντικά είναι τα στοιχεία που προκύπτουν για την πορεία του μεταναστευτικού στην Κύπρο. Αν και καταγράφεται μικρή αύξηση στις αιτήσεις ασύλου για τον Ιανουάριο του 2024 σε σχέση με το 2023, ωστόσο η πολιτική του Υπουργείου Εσωτερικών φαίνεται να κερδίζει έδαφος, καθώς πλέον εξετάζονται πολύ πιο γρήγορα οι αιτήσεις ασύλου, ενώ την ίδια στιγμή η Κύπρος κατατάσσεται στην πρώτη θέση σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ποσοστό αποχωρήσεων επί των αφίξεων και στην τέταρτη θέση σε απόλυτους αριθμούς επιστροφών και απελάσεων.

Συγκεκριμένα, τον Ιανουάριο του 2024 καταγράφηκαν 973 νέες αιτήσεις ασύλου, ενώ τον Ιανουάριο του 2023 είχαμε 703 αιτήσεις. Τονίζεται ότι από τις 973 αιτήσεις ασύλου για τον Ιανουάριο του 2024, οι 925 κρίνονται ως παράνομες και οι 48 νόμιμες.

Η αύξηση προκύπτει λόγω μαζικών αφίξεων παράτυπων μεταναστών διά θαλάσσης και συγκεκριμένα από τον Λίβανο. Το Υπουργείο Εσωτερικών υπολογίζει ότι η αύξηση διά θαλάσσης φτάνει το 355%, όμως την ίδια ώρα μειώθηκαν κατά 59% οι ροές από τη γραμμή αντιπαράταξης. Επιπλέον καταγράφεται μείωση 72% στις αιτήσεις ασύλου από αφρικανικές χώρες, μείωση 65% από άλλες χώρες και αύξηση 50% στις αιτήσεις Σύρων. Οι συνολική μείωση στις αιτήσεις ασύλου ανέρχεται στο 46%.

Σημειώνεται ότι τον Ιανουάριο του 2024 καταγράφηκε ο υψηλότερος αριθμός ατόμων που αποχώρησαν από τη χώρα και ο οποίος ανήλθε σε 1.081 άτομα. Πρόκειται για άτομα τα οποία επέλεξαν το πρόγραμμα εθελούσιων επιστροφών ή τον μηχανισμό μετεγκατάστασης αλλά και για πρόσωπα που απελάθηκαν.

Οι δέκα πρώτες χώρες καταγωγής αιτούντων άσυλο

Όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, τον Ιανουάριο του 2024 καταγράφηκαν 973 αιτήσεις ασύλου. Οι 819 αφορούν Σύρους και είναι με διαφορά οι περισσότερες από τις υπόλοιπες εθνικότητες. Ακολουθούν 19 από Νιγηρία, 18 από Ιράν, 15 από τη Λ.Δ. Κονγκό και Μπανγκλαντές αντίστοιχα, 9 από Αφγανιστάν, 7 από Αίγυπτο, 7 από Νεπάλ και 7 από Παλαιστίνη, 6 από Ινδία και 51 αιτήσεις ασύλου από άλλες χώρες.

Εκκρεμούν 26.365 υποθέσεις

Τη δεδομένη στιγμή εκκρεμούν 26.365 υποθέσεις αιτημάτων διεθνούς προστασίας σε πρωτοβάθμιο επίπεδο για τον Ιανουάριο του 2024. Οι 13.216 υποθέσεις αφορούν Σύρους, οι 3.444 άτομα από τη Λ.Δ. Κονγκό, οι 1.903 Καμερουνέζους, οι 1.464 Αφγανούς, οι 1.193 Νιγηριανούς, οι 1.046 Σομαλούς, οι 445 άτομα από τη Σιέρα Λεόνε, οι 427 Ιρανούς, οι 425 άτομα από τη Λιβηρία, οι 411 Ιρακινούς, οι 407 άτομα από τη Γουινέα, οι 260 Τούρκους, οι 184 Παλαιστινίους, οι 150 άτομα από το Κονγκό, οι 121 Πακιστανούς και 1.269 άτομα από άλλες χώρες.