«Το σκάνδαλο του αιώνα» και ποιος πληρώνει το… μάρμαρο

Πόσα βάρη, πόση κοροϊδία και εμπαιγμό θα αντέξει αυτός ο λαός; Πόση ανικανότητα αρμοδίων και αναρμοδίων να χειριστούν ένα μείζον ζήτημα, το οποίο θα μας ελαφρύνει από το ενεργειακό κόστος; Η δημιουργία Ενεργειακού Κέντρου στο Βασιλικό τείνει να μετατραπεί σε γιοφύρι της Άρτας, καθότι μάστορες και πρωτομάστορες τα έκαναν μαντάρα. Το χειρότερο όμως είναι ότι πειραματίζονται και δαπανούν δεκάδες εκατομμύρια πάνω στην πλάτη του λαού, ο οποίος ήδη πληρώνει πολύ ακριβά το μάρμαρο.

Στις 7 Απριλίου του 2024 έγραφα ένα άρθρο στη «Σημερινή» για το χρονικό του τερματικού, με τίτλο «Το ‘‘σκάνδαλο’’ του 2003 προωθείται το 2024 ως αναγκαία λύση».

Υπενθύμιζα την πρόταση που υποβλήθηκε το 2003, επί προεδρίας του αείμνηστου Τάσσου Παπαδόπουλου, για τη δημιουργία Ενεργειακού Κέντρου στην περιοχή του Βασιλικού, το οποίο θα αποτελείτο από τερματικό παραλαβής, αποθήκευσης, αποϋγροποίησης υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) και τερματικό αποθήκευσης και διαχείρισης πετρελαϊκών προϊόντων, συμπεριλαμβανομένων υγραερίου και ασφάλτου.

Σύμφωνα με το ενημερωτικό σημείωμα προς τα ΜΜΕ (24 Νοεμβρίου 2005): «Το μέγεθος του κέντρου θα ήταν τέτοιο, ώστε να ικανοποιεί τις υφιστάμενες και μελλοντικές ανάγκες της χώρας σε φυσικό αέριο και πετρελαιοειδή. Το φυσικό αέριο θα χρησιμοποιηθεί κυρίως στην ηλεκτροπαραγωγή. Το Ενεργειακό Κέντρο θα φιλοξενεί τα λειτουργικά αποθέματα των εταιρειών πετρελαιοειδών, καθώς επίσης και τα εθνικά αποθέματα ασφαλείας της Κύπρου για 90 μέρες κατανάλωσης σύμφωνα με την υποχρέωσή της ως κράτους μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

»Το Υπουργείο Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού ως Αναθέτουσα Αρχή είχε προβεί στη διεξαγωγή μιας κλειστής διαδικασίας προσφορών, ζητώντας την παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών προς την κυβέρνηση της ΚΔ για τη δημιουργία του Ενεργειακού Κέντρου στο Βασιλικό. Μετά την ολοκλήρωση όλων των σχετικών διαδικασιών αποφασίστηκε ότι ο επιτυχών προσφοροδότης, που μετά από αξιολόγηση κατέλαβε την υψηλότερη βαθμολογία, ήταν η Κοινοπραξία M.W.Kellogg Ltd. Εν συνεχεία της απόφασης αυτής υπογράφτηκε στις 8 Νοεμβρίου 2005 σχετική συμφωνία μεταξύ του Υπουργείου Εμπορίου και εκπροσώπων της Κοινοπραξίας…».

Το έργο αναμενόταν να ολοκληρωθεί εντός τριών χρόνων και, σύμφωνα με τα τότε δεδομένα, το τερματικό παραλαβής, αποθήκευσης και αποϋγροποίησης υγροποιημένου φυσικού αερίου και το κυριότερο μέρος του τερματικού πετρελαιοειδών θα ήταν έτοιμα το 2010 και θα άρχιζαν τη λειτουργία τους απρόσκοπτα για τα επόμενα 100 χρόνια.

Στην πορεία προέκυψαν διάφορα προβλήματα και τότε η κυβέρνηση Τ. Παπαδόπουλου συζητούσε και τη δημιουργία πλωτής μονάδας ως ενδιάμεσης λύσης.

Το σημαντικό σε αυτήν την περίπτωση ήταν ότι η Κυπριακή Δημοκρατία δεν θα επιβαρυνόταν οικονομικά. Το 2010 η Κύπρος θα είχε ασφαλή και απρόσκοπτη προμήθεια φυσικού αερίου και πετρελαιοειδών, ενώ θα ξηλώνονταν όλα τα δίκτυα της διαπλοκής και προμηθειών από τους γνωστούς και άγνωστους αετονύχηδες.

Η πρόταση της ενδιάμεσης λύσης για πλωτή μονάδα ξεσήκωσε τότε μια θυελλώδη και ενορχηστρωμένη αντίδραση της ηγεσίας του ΔΗΣΥ και άλλων παραγόντων, οι οποίοι έπνεαν τα μένεα κατά της κυβέρνησης του Τάσσου Παπαδόπουλου. Μάλιστα, ο τότε πρόεδρος του ΔΗΣΥ και τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Νίκος Αναστασιάδης, έδινε διασκέψεις Τύπου παρουσιάζοντας στοιχεία για το «νέο τεραστίων διαστάσεων σκάνδαλο», το οποίο και αποκάλεσε «σκάνδαλο του αιώνα…». Επέκρινε έντονα την ενδιάμεση λύση για κατασκευή πλωτής μονάδας. Την ίδια ώρα επιστρατεύονταν και συντεχνιακοί της ΣΕΚ να απειλούν με απεργιακές κινητοποιήσεις.

Μετά τον καταιγισμό ύβρεων και προσβλητικών επιθέσεων, η Μαλαισιανή εταιρεία και η Gaz de France απέσυραν το ενδιαφέρον τους και η κυβέρνηση Τάσσου Παπαδόπουλου τερμάτισε τις υπό εξέλιξη διαδικασίες, παγώνοντας τα πάντα.

Το «σκάνδαλο του αιώνα» ξεχάστηκε…

Τα όσα ανοίκεια και προσβλητικά καταλογίζονταν στην κυβέρνηση Τ. Παπαδόπουλου μπήκαν και αυτά στο ψυγείο, η λάσπη ξεπλύθηκε και όλοι ξέχασαν. Τουλάχιστον έτσι νόμιζαν οι τότε κατήγοροι του Τάσσου.

Το 2017, η κυβέρνηση του Ν. Αναστασιάδη άρχισε να προωθεί τη δημιουργία τερματικού LNG (πλωτής μονάδας), το οποίο ανάλαβε η κινεζική China Petroleum Pipeline Company (CPP).

Τα συμβόλαια για την κατασκευή του τερματικού LNG υπογράφηκαν τέλη του 2019 (παρά τις σοβαρές ενστάσεις του Γενικού Ελεγκτή για τη διαδικασία αξιολόγησης και κατακύρωσης του διαγωνισμού από τη ΔΕΦΑ), έναντι ποσού περίπου 290 εκατ. ευρώ, από το οποίο τα 100 εκατ. ήταν χρηματοδότηση της ΕΕ. Αρχικά αναφέρθηκε ότι τα έργα θα άρχιζαν τον Σεπτέμβριο του 2020 και θα παραδίδονταν σε δύο χρόνια. Με επίκληση των προβλημάτων που προκάλεσε η πανδημία, η China Petroleum Pipeline Company ζήτησε παράταση, αλλά και πρόσθετα χρήματα, λόγω κυρίως της ανόδου των τιμών των πρώτων υλών. Η Κυβέρνηση συμφώνησε στην καταβολή περίπου 25 εκατ. ευρώ επιπρόσθετα της αρχικής αποζημίωσης. Η κοινοπραξία δεσμεύτηκε ότι θα ολοκληρώσει το έργο μέχρι τον Ιούλιο του 2023.

Ακολούθησε νέα παράταση για τον Οκτώβριο του 2023 και αργότερα μετατέθηκε για τον Ιούλιο του 2024, με βάση τις δεσμεύσεις της κινεζικής πλευράς, κατόπιν υποβολής σχετικού αιτήματος εκ μέρους του εργολάβου του έργου από τις 17.2.2023, μέσω της οποίας ζητούσε τα επιπλέον 200 εκατ. ευρώ.

Το τερματικό στο Βασιλικό αποτελείται από την πλωτή Μονάδα που βρίσκεται σε ναυπηγείο στην Κίνα (για διορθώσεις), ενώ το χερσαίο τερματικό στο Βασιλικό χρειάζεται πάρα πολλή δουλειά.

Σύμφωνα με την έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, η οποία δημοσιεύθηκε στις 19 Ιανουαρίου του 2024, «το έργο του οποίου η μελέτη και κατασκευή θα έπρεπε συμβατικά να ολοκληρωνόταν εντός 24 μηνών, αυτό θεωρητικά θα παραδίδετο σε 22 μήνες μετά τη συμβατική ημερομηνία ολοκλήρωσής του, δηλαδή σε διπλάσιο χρόνο», ενώ «η προσφορά που κατακυρώθηκε ανερχόταν σε €499.999.997, οι δαπάνες που αφορούν αποκλειστικά το έργο, ξεπερνούν σήμερα συνολικά, χωρίς το ΦΠΑ, το ποσό των €542 εκατομμυρίων».

Η Ελεγκτική Υπηρεσία διατύπωσε σοβαρές επιφυλάξεις για τη δυνατότητα της κοινοπραξίας να παραδώσει εντός των νέων χρονοδιαγραμμάτων, χωρίς λειτουργικά προβλήματα, το πλοίο FSRU Προμηθέας και τις υποδομές στο Βασιλικό. Πέραν των επιχειρησιακών ευθυνών μέσα από την έκθεση για την τότε διοίκηση της ΔΕΦΑ και της ΕΤΥΦΑ, προκύπτουν σοβαρές πολιτικές ευθύνες για τη διαχείριση του εθνικής σημασίας έργου από τη διακυβέρνηση Αναστασιάδη και την τότε διοίκηση του Υπουργείου Ενέργειας, οι οποίες, παρά τις επανειλημμένες γραπτές προειδοποιήσεις του Γενικού Ελεγκτή για σοβαρές παρανομίες και κινδύνους για τα συμφέροντα της Δημοκρατίας, επέμειναν σε κατακύρωση του έργου στην κοινοπραξία, επικαλούμενες το επείγον του έργου.

Το λεγόμενο σκάνδαλο του αιώνα με το τερματικό και την πλωτή μονάδα, που θα ολοκληρώνονταν το 2010, χωρίς καμιά οικονομική επιβάρυνση της Κυπριακής Δημοκρατίας, ακυρώθηκε για να εφαρμοστεί Θεός οίδε πότε και με δαπάνες πολλών εκατομμυρίων παρόμοιο έργο με άλλον προσφοροδότη. Τότε επί Τ. Παπαδόπουλου, η πλωτή μονάδα ως ενδιάμεση λύση ήταν σύμφωνα με τον ΔΗΣΥ αμάρτημα καθοσιώσεως , επικίνδυνο πείραμα, ρίσκο και σκάνδαλο του αιώνα. Αργότερα προωθήθηκε (από τους τέως και νυν) ως «αδήριτη αναγκαία λύση».

Από τότε που γράφτηκε το άρθρο μέχρι σήμερα, οι εξελίξεις τρέχουν με αρνητικό πρόσημο για την Κυπριακή Δημοκρατία.

Ο Πίθος των Δαναΐδων

Από το 2019 μέχρι σήμερα το έργο στο Βασιλικό έχει μετατραπεί σε Πίθο των Δαναΐδων, όπου εκατομμύρια χάνονται στο άπατο πιθάρι άσκοπα και ανεξέλεγκτα.

Εσχάτως μάθαμε ότι η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία διεξάγει έρευνες καθότι το κόστος του έργου θα ξεπεράσει το μισό δις.

Οι πληροφορίες που προέβαλε το ΣΙΓΜΑ, ότι οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι θα επιχειρήσουν να διερευνήσουν τις μετοχικές διασυνδέσεις της κινεζικής κοινοπραξίας, θυγατρικές της εταιρείες και ενδεχόμενη μετοχική συσχέτισή τους με τον ΑΔΜΗΕ και την ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας - Κύπρου - Ισραήλ, προκάλεσαν σοκ. Η Επιτροπή Ενέργειας της Βουλής κλήθηκε να εξετάσει το θέμα και εκεί ακούστηκαν άλλες αποκαλύψεις .

Το έργο, σύμφωνα με την έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, ξεπέρασε κατά 42 εκατομμύρια ευρώ την εκτιμώμενη αξία του.

Αρχική εκτιμώμενη αξία: €499.999.997.

Τελική εκτιμώμενη αξία: €542.000.000.

Διετής μελέτη και κατασκευή: €289.559.212.

Εικοσαετής λειτουργία και συντήρηση: €210.440.785.

Σύμβαση Επιβλέποντος Μηχανικού: €11.656.815.

Συμβάσεις ΔΕΦΑ με συμβούλους: €6.100.000.

Χάλυβας: €25.000.000.

Η CPP ζητεί 200 εκ. ευρώ ως επιπρόσθετη αποζημίωση, στο πλαίσιο διαιτησίας που λαμβάνει χώραν στο Λονδίνο.

Την ίδια ώρα, σε περίπτωση που δεν παραδοθεί η πλωτή μονάδα «Προμηθέας» από την κινεζική κοινοπραξία, η ΕΤΥΦΑ και το Υπουργείο Ενέργειας εξετάζουν το σενάριο ενοικίασης πλοίου FSRU.

Το κόστος ενοικίασης, σύμφωνα με ειδικούς, ανέρχεται σε €300.000 ημερησίως.

Η πλωτή πλατφόρμα «Προμηθέας», που έχει ήδη πληρώσει η Κυπριακή Δημοκρατία, βρίσκεται εδώ και μήνες «όμηρος» των κινεζικών απαιτήσεων στη Σαγκάη, ενώ οι διαβουλεύσεις για την παράδοσή της στην Κυπριακή Δημοκρατία παραμένουν άκαρπες.

Ο Υπουργός Ενέργειας Γιώργος Παπαναστασίου σε δηλώσεις του έριξε την ιδέα ενοικίασης πλωτής μονάδας, λέγοντας:

«Δεν είναι μόνο μια πλωτή μονάδα που υπάρχει στον κόσμο, υπάρχουν πολλές και είναι και διαθέσιμες. Δεν χρειάζεται να αγοράζεις σήμερα. Σήμερα αγοράζουμε όλοι αυτοκίνητο; Κάποιοι το ενοικιάζουμε και το χρησιμοποιούμε σαν κανονικό. Υπάρχει σχέδιο Β’, έχει αξιολογηθεί, είναι ρεαλιστικό και μπορεί να ολοκληρώσει αυτό το τερματικό για να έχει φυσικό αέριο η Κύπρος το πρώτο εξάμηνο του 2025».

Ναι, αλλά το αυτοκίνητο δεν κοστίζει 300.000 την ημέρα και μάλιστα με ξένα κόλλυβα από τους φορολογούμενους.

Το χρονικό ενός «ναυαγίου»

Η υπογραφή της σύμβασης για το τερματικό στο Βασιλικό, ανάμεσα στην ΕΤΥΦΑ και την κινεζική κοινοπραξία, στις 13 Δεκεμβρίου 2019, έγινε στο Προεδρικό Μέγαρο.

Ο τότε Υπουργός Ενέργειας, Γιώργος Λακκοτρύπης, δηλώνει ότι τέθηκαν οι βάσεις για την υλοποίηση μιας προσπάθειας πολλών χρόνων.

Η τελική απόφαση για τις υπογραφές, σύμφωνα με την ειδική έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, λήφθηκε ένα μήνα νωρίτερα, στο Προεδρικό Μέγαρο, με κατάθεση συγκεκριμένης θέσης από τον τότε Υπουργό Οικονομικών, Χάρη Γεωργιάδη.

«Σε συνέχεια σύσκεψης, που πραγματοποιήθηκε υπό τον τέως Πρόεδρο της Δημοκρατίας τον Νοέμβριο του 2019 και της θέσης του τότε Υπουργού Οικονομικών ότι το Έργο θα έπρεπε οπωσδήποτε να προχωρήσει με Ανάδοχο τη συγκεκριμένη Κοινοπραξία, ακόμη κι αν αυτό θα σήμαινε την απώλεια της χορηγίας των €101 εκ. από την ΕΕ, η ΕΤΥΦΑ, προβάλλοντας ως αιτιολογικό την κατεπείγουσα φύση του Έργου, προχώρησε σε υπογραφή της σύμβασης στις 13.12.2019».

Σύμφωνα με την Έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, η προσπάθεια κατασκευής του μεγαλύτερου ενεργειακού κέντρου της Κύπρου είχε ξεκινήσει στραβά από την αρχή, τον Αύγουστο του 2019, όταν κατακυρώθηκε ο διαγωνισμός στην κινεζική κοινοπραξία.

Η Ελεγκτική σημειώνει ότι διαπιστώθηκε μη ανάπτυξη επαρκούς ανταγωνισμού, αφού στην προεπιλογή αποκλείστηκαν οι δύο από τις τρεις κοινοπραξίες.

Σημειώνει μάλιστα ότι ένα από τα μέλη της κοινοπραξίας που ανέλαβε το έργο είχε δεχθεί πρόστιμο ύψους 38,5 εκ. ευρώ από την Ελληνική Επιτροπή Ανταγωνισμού για συμμετοχή σε απαγορευμένη οριζόντια σύμπραξη περί κατανομής αγορών και νόθευσης διαγωνισμών δημοσίων έργων.

Όπως σημειώνει, φαίνεται να προωθήθηκαν από την ΕΤΥΦΑ πληρωμές προς τον εργολάβο για έργα που όχι μόνο δεν είχαν γίνει, αλλά δεν είχαν καν εγκριθεί.

Τώρα αναμένονται οι έρευνες της Εισαγγελίας της Ε.Ε. και ο λαός, αντί να ξεσηκωθεί, παρακολουθεί εμβρόντητος τον εμπαιγμό σε βάρος του.