Χρ. Χατζηλαού: Ακριβός ηλεκτρισμός χωρίς πραγματικό ανταγωνισμό

Σοβαρές στρεβλώσεις, υψηλές τιμές και περιορισμένα οφέλη για τους καταναλωτές είναι τα πρώτα αποτελέσματα της Ανταγωνιστικής Αγοράς Ηλεκτρισμού (ΑΑΗ), αναφέρει στην εφημερίδα «Σημερινή» ο ηλεκτρολόγος μηχανικός και ειδικός σε θέματα ηλεκτρικής ενέργειας, Χριστάκης Χατζηλαού, τονίζοντας την ανάγκη για μεταρρυθμίσεις.

Η ΑΑΗ ξεκίνησε τη λειτουργία της την 1η Οκτωβρίου, έπειτα από πολυετείς καθυστερήσεις, σηματοδοτώντας ένα νέο κεφάλαιο για τον ενεργειακό τομέα της Κύπρου. Το κρίσιμο ερώτημα που τίθεται πλέον είναι αν, αλλά κυρίως πότε, οι Κύπριοι καταναλωτές θ’ αρχίσουν να βλέπουν μειώσεις στους λογαριασμούς ρεύματος, τη στιγμή που, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, η χώρα καταγράφει το δεύτερο υψηλότερο κόστος ηλεκτρισμού στην Ευρώπη σε όρους αγοραστικής δύναμης.

Αξίζει να σημειωθεί ότι, μετά το άνοιγμα της αγοράς, ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος, Κωνσταντίνος Λευτυμπιώτης, σε δηλώσεις του στα ΜΜΕ (02/10), ανέφερε πως τα οφέλη δεν θα είναι άμεσα ορατά. Η μείωση του κόστους, όπως εξήγησε, θα έρθει με την πάροδο του χρόνου, ως αποτέλεσμα του ανταγωνισμού, δίνοντας και το παράδειγμα της απελευθέρωσης της αγοράς τηλεφωνίας.

«Οι ΑΠΕ θα έπρεπε να μειώνουν το κόστος, αλλά στο τρέχον μοντέλο γίνονται μέρος του προβλήματος. Οι φθηνές ΑΠΕ αποζημιώνονται με βάση την τιμή της ακριβότερης συμβατικής μονάδας, με αποτέλεσμα οι καταναλωτές να πληρώνουν ακριβά για πράσινη ενέργεια που θα μπορούσε να είναι οικονομική»

Μιλώντας στην εφημερίδα «Σημερινή», ο Χριστάκης Χατζηλαού εξήγησε ότι τα πρώτα δεδομένα μετά το άνοιγμα της αγοράς δείχνουν το αντίθετο, δηλαδή υψηλές τιμές και όχι πραγματικό ανταγωνισμό, με τους καταναλωτές να επιβαρύνονται αδικαιολόγητα. Ταυτόχρονα, υπογραμμίζει ότι οι τιμές για τα επόμενα χρόνια θα παραμείνουν υψηλές, προτείνοντας λύσεις που μειώνουν το κόστος.

«Η έναρξη της ΑΑΗ στην Κύπρο, στις αρχές Οκτωβρίου 2025, υποσχόταν χαμηλότερες τιμές και μεγαλύτερη επιλογή για τους καταναλωτές. Ωστόσο, τα πρώτα δεδομένα δείχνουν το αντίθετο: υψηλές χονδρικές τιμές, περιορισμένη συμμετοχή Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) και κυριαρχία της Αρχής Ηλεκτρισμού Κύπρου (ΑΗΚ). Με ημερήσιες μεσοσταθμικές τιμές χονδρικής από €160 έως €218 ανά μεγαβατώρα (MWh), οι καταναλωτές επιβαρύνονται αδικαιολόγητα, ενώ οι ΑΠΕ δεν συμβάλλουν στη μείωση των τιμών όπως θα έπρεπε», είπε συγκεκριμένα.

 Χρ. Χατζηλαού: Τα πρώτα σημάδια αποτυχίας της ΑΑΗ

Εξηγώντας περαιτέρω, ο κ. Χατζηλαού ανέφερε ότι, από την πρώτη εβδομάδα λειτουργίας της ΑΑΗ, η χονδρική τιμή ηλεκτρισμού καθορίζεται συνήθως από την ακριβότερη συμβατική μονάδα της ΑΗΚ, για περίπου 20 ώρες το 24ωρο.

«Αυτό οδηγεί σε υπερβολικές αποζημιώσεις, ανεξάρτητα από το πραγματικό κόστος παραγωγής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η 6η Οκτωβρίου 2025, οπότε η προημερήσια αγορά (χρηματιστήριο ενέργειας) κατέγραψε τιμές άνω των 146 ευρώ/MWh για 24 συνεχόμενες ώρες, με κορύφωση στα 500 ευρώ/MWh μεταξύ 18:30 και 20:00. Η μεσοσταθμική τιμή για την ημέρα έφτασε τα 218 ευρώ/MWh. Αυτά τα αποτελέσματα, που προέρχονται με βάση τα επίσημα δεδομένα του Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς Κύπρου (ΔΣΜΚ), απαιτούν άμεσες εξηγήσεις από τις αρμόδιες Αρχές. Τα αποτελέσματα αυτά δεν είναι τυχαία. Η μικρή και απομονωμένη αγορά της Κύπρου, σε συνδυασμό με την έλλειψη ουσιαστικών ανταγωνιστών, εντείνει τις στρεβλώσεις. Η συμμετοχή των ΑΠΕ περιορίζεται στο 10% της ετήσιας ζήτησης, ενώ το 90% καλύπτεται από την ΑΗΚ. Αυτό, μαζί με την εφαρμογή του “μοντέλου στόχος” χωρίς προσαρμογές, οδηγεί σε υψηλότερες τιμές για τους καταναλωτές, κάτι που είχαμε προβλέψει εδώ και χρόνια», υπογράμμισε.

ΑΠΕ: Από λύση σε... εμπόδιο για φθηνό ρεύμα

Σύμφωνα με τον Χριστάκη Χατζηλαού, οι ΑΠΕ θα έπρεπε να μειώνουν το κόστος, κάτι που δεν συμβαίνει στην ΑΑΗ. Την ίδια ώρα, η απουσία συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας σπαταλά την πλεονάζουσα παραγωγή από ΑΠΕ και τα μεγάλα ενεργειακά έργα στην Κύπρο καθυστερούν.

«Ιδιώτες παραγωγοί ΑΠΕ μπορούν να λειτουργούν και ως προμηθευτές, δημιουργώντας πιθανή σύγκρουση συμφερόντων»

«Οι ΑΠΕ θα έπρεπε να μειώνουν το κόστος, αλλά στο τρέχον μοντέλο γίνονται μέρος του προβλήματος. Οι φθηνές ΑΠΕ αποζημιώνονται με βάση την τιμή της ακριβότερης συμβατικής μονάδας (συνήθως μαζούτ ή πετρέλαιο), παρόλο που το πραγματικό τους κόστος είναι πολύ χαμηλότερο. Αποτέλεσμα; Οι καταναλωτές πληρώνουν ακριβά για πράσινη ενέργεια που θα μπορούσε να είναι οικονομική», συμπλήρωσε ο κ. Χατζηλαού.

Λύσεις που διασφαλίζουν χαμηλότερες τιμές

Ερωτηθείς αν υπάρχουν λύσεις που να διασφαλίζουν χαμηλότερες τιμές, ο κ. Χατζηλαού ανέφερε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αναγνωρίσει παρόμοια προβλήματα σε πολλές αγορές και προτείνει μεταρρυθμίσεις για την απεξάρτηση των ΑΠΕ από τις υψηλές τιμές συμβατικής παραγωγής.

Όπως εξήγησε, κεντρικό εργαλείο είναι τα διμερή Συμβόλαια Διαφοράς (Contracts for Difference –CfD-), τα οποία λειτουργούν ως εξής:

• • Οι παραγωγοί ΑΠΕ λαμβάνουν σταθερή αποζημίωση μέσω μειοδοτικών διαγωνισμών του κράτους.
• • Αν η χονδρική τιμή είναι χαμηλότερη από τη συμφωνημένη, το κράτος καλύπτει τη διαφορά.
• • Αν είναι υψηλότερη, ο παραγωγός επιστρέφει το πλεόνασμα στο κράτος.

«Αυτά τα συμβόλαια, που εφαρμόζονται ήδη σε χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ, αποτρέπουν υπερκέρδη και διασφαλίζουν χαμηλότερες τιμές για τους καταναλωτές», πρόσθεσε.

Την ίδια ώρα, ανέφερε ότι, παρά τις συστάσεις της Ε.Ε., η Κύπρος δεν έχει προχωρήσει σε τέτοιες μεταρρυθμίσεις.

«Οι ΑΠΕ εξακολουθούν να αποζημιώνονται βάσει χονδρικής τιμής, η αγορά βασίζεται κατά 90% στην ΑΗΚ, και δεν υπάρχουν μηχανισμοί αποθήκευσης. Επιπλέον, ιδιώτες παραγωγοί ΑΠΕ μπορούν να λειτουργούν και ως προμηθευτές, δημιουργώντας πιθανή σύγκρουση συμφερόντων», τόνισε.

Ποιες αλλαγές προτείνει – Μεταρρύθμιση του «μοντέλου – στόχος»

Ο Χριστάκης Χατζηλαού ανέφερε ότι, για να μειωθούν οι τιμές, θα πρέπει να μεταρρυθμιστεί άμεσα το «μοντέλο - στόχος», καθώς, όπως επισήμανε, λειτουργεί καλά σε μεγάλες διασυνδεδεμένες αγορές, αλλά δεν ταιριάζει σε μια μικρή αγορά όπως η Κύπρος.

Οι βασικές αλλαγές, κατά τον κ. Χατζηλαού, περιλαμβάνουν:

• • Απεξάρτηση των ΑΠΕ: Κατάργηση της αποζημίωσης βάσει της ακριβότερης μονάδας.
• • Εισαγωγή CfD: Για νέα έργα ΑΠΕ, μέσω μειοδοτικών διαγωνισμών.
• • Διαφανείς Ελέγχους: Για αποτροπή στρεβλώσεων και ενίσχυση ανταγωνισμού.
• • Αύξηση Συμμετοχής ΑΠΕ: Με συστήματα αποθήκευσης και προσέλκυση νέων παικτών.
• • Επιτάχυνση Έργων: Όπως φυσικό αέριο και διασύνδεση με άλλες αγορές.

Χρ. Χατζηλαού: Οι τιμές θα παραμείνουν υψηλές για τα επόμενα χρόνια

Ο κ. Χατζηλαού προβλέπει ότι οι τιμές θα παραμείνουν υψηλές για τα επόμενα χρόνια. Παράλληλα, προτείνει μεταρρύθμιση του μοντέλου, αύξηση ΑΠΕ με αποθήκευση και εισαγωγή νέων παικτών, ώστε να δημιουργηθεί πραγματικός ανταγωνισμός.

«Τα πρώτα αποτελέσματα της ΑΑΗ δείχνουν ότι, χωρίς αλλαγές, οι τιμές θα παραμείνουν υψηλές για τα επόμενα χρόνια. Οι καταναλωτές που εξαρτώνται από την ΑΗΚ θα βλέπουν αυξήσεις βάσει διατιμήσεων που εγκρίνονται από τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας Κύπρου. Η λύση; Μεταρρύθμιση του μοντέλου, αύξηση ΑΠΕ με αποθήκευση και εισαγωγή νέων παικτών για πραγματικό ανταγωνισμό. Μόνο έτσι θα γίνει η ενέργεια προσιτή και βιώσιμη για όλους», κατέληξε.