Οι αγορές χορεύουν στους ρυθμούς του «Chicken Game» και προκαλούνται αρρυθμίες… (ΒΙΝΤΕΟ)

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Πρόεδρος Τραμπ επιδιώκει να φέρει ριζικές αλλαγές στο διεθνές σύστημα. Το θέμα που αφορά στους δασμούς του διεθνούς εμπορίου είναι θεμελιώδες, αλλά, ταυτοχρόνως, αποτελεί και την κορυφή του παγόβουνου των όσων συμβαίνουν διεθνώς. Οι ΗΠΑ και η Κίνα παίζουν πόκερ οι δυο τους, στη λογική του «Chicken» και «Power Game», με δορυφόρους τα υπόλοιπα κράτη και την ΕΕ, που σπεύδουν να κλείσουν συμφωνίες με τον Τραμπ για να μην τους καταπιούν οι δασμοί του. Πρόκειται για μια διαδικασία, κατά την οποία ο ένας κινείται κατά μέτωπον προς τον άλλο, με την προσδοκία ότι ένας εκ των δύο θα πέσει στο κράσπεδο (η κότα). Και αν κανείς δεν πέσει στο κράσπεδο, πώς θα αναδειχθεί ο νικητής, ακόμη και αν η νίκη είναι πύρρειος; Από το πόσο θα ωφεληθεί και πόσο θα ζημιωθεί ένας έκαστος από τη σύγκρουση. O Τραμπ ισχυρίζεται ότι το κόστος των υπολοίπων θα είναι πολύ μεγαλύτερο από το δικό του και ότι αυτό θα αντέξει ακόμη και τη σύγκρουση, οπότε θα πρέπει αντί αυτής να προτιμήσουν τη διαπραγμάτευση.

Οδηγός και στραβοτιμονιές

Ο Τραμπ θεωρεί ότι οι ΗΠΑ έχουν κόστος από τις υφιστάμενες εμπορικές τους σχέσεις και δη με την Κίνα. Συνεπώς, για να μετατραπεί η κατάσταση σε win-win situation, θα πρέπει να αρχίσουν να χάνουν τα υπόλοιπα κράτη, και δη η Κίνα, από αυτά που σήμερα κερδίζουν σε βάρος των ΗΠΑ και οι ΗΠΑ να αυξήσουν τα κέρδη τους, μειώνοντας τις υφιστάμενες ζημιές τους. Ο Αμερικανός Πρόεδρος ισχυρίζεται ότι βρίσκεται στο τιμόνι και οδηγεί το παγκόσμιο εμπόριο και τους κανόνες, αλλά η Κίνα είναι σκληρό καρύδι. Μπαίνει δυνατά στο «Chicken Game». Σε τέτοιες, πάντως, περιπτώσεις γίνονται και στραβοτιμονιές. Επί του παρόντος οι αγορές χορεύουν στους ρυθμούς των δασμών και των αλλαγών που θέλει να φέρει ο Τραμπ, ενώ ταυτοχρόνως προκαλούνται αναστατώσεις και αρρυθμίες, οι οποίες προσδοκάται να διορθωθούν με τους βηματοδότες των συμφωνιών επί των νέων κανόνων λειτουργίας του διεθνούς εμπορίου. Εάν όμως κάτι πάει στραβά, το διεθνές σύστημα θα βρεθεί σε μια δίνη αρνητικών εξελίξεων. Και οι ΗΠΑ θα βρεθούν σε δυσχερή θέση εάν η εγχείρηση Τραμπ δεν επιτύχει.

Ο μεγάλος αντίπαλος

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Τραμπ επιβάλλει δασμούς στην Κίνα. Το εφήρμοσε και στην πρώτη του θητεία, κατά τον πρώτο εμπορικό πόλεμο το 2018-219. Οι δασμοί τότε δεν ήταν στο ύψος που επιβάλλονται σήμερα. Ήταν δε μόνο σε βάρος του Πεκίνου και της τάξης του 10%. Σήμερα είναι γενικευμένο το φαινόμενο. Αφού ο Τραμπ πάγωσε τους δασμούς που επέβαλε σε 75 χώρες για τρεις μήνες, προκειμένου να δοθεί η ευκαιρία διαπραγμάτευσης μαζί του περί του νέου καθεστώτος εμπορικών σχέσεων, το ίδιο δεν συνέβη με την Κίνα. Το αντίθετο, οι ΗΠΑ αύξησαν τους δασμούς επί των κινέζικων προϊόντων στο 125%. Διότι το Πεκίνο δεν έμεινε με σταυρωμένα τα χέρια, όταν ο Τραμπ προχώρησε στην επιβολή δασμών της τάξης του 104%. Η απάντηση της Κίνας ήρθε με την ανακοίνωση δασμών επί των αμερικανικών προϊόντων, που φτάνουν το 84% και αργότερα το 125%, για να απαντήσουν εκ νέου οι Αμερικανοί με δασμούς που ανήλθαν στο 145%! Άρα, επί του παρόντος, δεν έχει πέσει κανείς από τους δύο στο κράσπεδο του «Chicken Game». Πλέον, ο Αμερικανός Πρόεδρος: Πρώτο, συνομιλεί με 75 χώρες για να καθορίσουν εκ νέου τις εμπορικές τους σχέσεις, έτσι ώστε να μην έχει κόστος η χώρα του, όπως ο ίδιος ισχυρίζεται. Ήδη, η διαδικασία αυτή έχει αρχίσει. Δεύτερο, επικεντρώνει την προσοχή του στην Κίνα, την οποία θεωρεί ως τον μεγαλύτερό του αντίπαλο. Όχι μόνο στην παρούσα φάση, αλλά και μελλοντικά, αφού μέχρι το 2030, εάν οι υφιστάμενοι κανόνες εμπορίου παραμείνουν, οι ΗΠΑ θα χάσουν την πρωτοκαθεδρία στο διεθνές σύστημα. Η Κίνα θα ξεπεράσει τους Αμερικανούς ιεραρχικά στην παγκοσμιοποίηση, που αυτοί οικοδόμησαν, στην οικονομία και δη στο ΑΕΠ.

Εμπορικό ανισοζύγιο

Πώς λοιπόν ο Τραμπ προσδοκά να βάλει φρένο στην Κίνα; 1. Αλλαγή των κανόνων του διεθνούς εμπορίου με κάθε χώρα ξεχωριστά. Και επί τούτου είναι που μπορεί να σπάσει ακόμη και αυτήν τη συνοχή της ΕΕ, παίζοντας με τα συμφέροντα ενός εκάστου των κρατών μελών. Ακόμη και αν επί των βασικών ζητημάτων υπάρχει κοινή γραμμή, αυτό δεν σημαίνει ότι τα ίδια τα κράτη - μέλη δεν θα δύνανται να συνομιλήσουν χωριστά με τους Αμερικανούς. 2. Επανακαθορισμός σχέσεων με την ΕΕ, διότι, κατά την άποψή του, το 2024 δεν υπήρχε εμπορικό ισοζύγιο, αλλά ανισοζύγιο με κέρδη της τάξης των 200 δις δολαρίων προς όφελος των Ευρωπαίων. 3. Αποτροπή της δημιουργίας συμμαχιών της Κίνας με άλλα κράτη. Γι’ αυτό, άλλωστε, πάγωσε τους δασμούς σε βάρος 75 κρατών, αλλά συνεχίζει να επιβάλλει τους δασμούς επί του Πεκίνου, που φτάνουν το 145%, εάν δεν έρθει στο τραπέζι των συνομιλιών. Γιατί; Διότι, όπως και στην περίπτωση της ΕΕ, το ανισοζύγιο των εμπορικών συναλλαγών είναι ένα προς πέντε σε βάρος των ΗΠΑ. Με άλλα λόγια, οι Αμερικανοί εισάγουν πενταπλάσιο αριθμό αγαθών από την Κίνα, απ’ ό,τι εισάγει η Κίνα από τις ΗΠΑ.

Ενηλικίωση αγορών, δασμοί και ΗΠΑ

Υπό αυτές τις συνθήκες, θα πρέπει να γίνουν νέες συμφωνίες για να μπορεί να καλυφθεί το υφιστάμενο έλλειμμα, που είναι σε βάρος των Αμερικανών. Έχουμε, λοιπόν, επανακαθορισμό αυτών που ονομάζουμε κανόνες της παγκοσμιοποίησης. Γιατί; Διότι η κατάσταση που επικρατούσε ώς τώρα διεθνώς άλλαξε. Οι ΗΠΑ αντιλαμβάνονται ότι οι «ασιατικές αγορές», και δη η Κίνα, έχουν ενηλικιωθεί εμπορικά, οικονομικά και τεχνολογικά, από τότε που έχει τελειώσει ο Ψυχρός Πόλεμος. Όταν δηλαδή θεωρούνταν φτηνές αγορές και νέες οικονομικές αποικίες της Δύσης. Τώρα, δεν μπορούν να χαλιναγωγηθούν και να ελεγχθούν, όπως κατά το παρελθόν, μετά τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου ΗΠΑ. Όταν, δηλαδή, οι Δυτικοί ήθελαν να εκδημοκρατικοποιήσουν τον υπόλοιπο κόσμο στο πλαίσιο της «αποστολικής διπλωματίας», εντάσσοντας τις «ασιατικές χώρες» στο παγκόσμιο οικονομικό και εμπορικό σύστημα. Ποιος, λοιπόν, εκτός των άλλων, είναι ο στόχος του Αμερικανού Πρόεδρου; Τι εννοεί όταν λέει ότι θα σπρώξει την Αμερική σε ανάπτυξη για να την κάνει και πάλι μεγάλη;

Επί τούτου μπορούν να επισημανθούν τα εξής:

Ο Αμερικανός Πρόεδρος επιβάλλει δασμούς προκειμένου να αυξήσει το κόστος των εισαγόμενων προϊόντων, για να βοηθήσει την αμερικανική αγορά και τα προϊόντα της. Στέλνει δε, το εξής μήνυμα προς τους τρίτους: Όσοι από εσάς δεν θέλουν να έχουν το κόστος των δασμών είτε θα πρέπει να μπείτε σε μια διαπραγμάτευση μαζί μας είτε θα μεταφέρετε τις εταιρείες σας και την παραγωγή σας, δηλαδή μέρος των κεφαλαίων σας, εντός των ΗΠΑ. Τι εισηγείται, δηλαδή, προς τους Ευρωπαίους; Εάν δεν θέλουν εμπορικό και οικονομικό πόλεμο, θα πρέπει να αυξήσουν τις εισαγωγές αμερικανικών προϊόντων ή/και την αγορά αμερικανικού φυσικού αερίου και πετρελαίου, καθώς και την εξάρτησή τους σε τομείς παροχής υπηρεσιών. Εάν αυτό δεν συμβεί, τότε θα παραμείνουν οι δασμοί που φτάνουν το 25% στην ευρωπαϊκή αυτοκινητοβιομηχανία, η οποία αποτελεί την κινητήριο δύναμη της οικονομίας τής ΕΕ (Μέχρι σήμερα οι δασμοί στον τομέα αυτό ήταν 2,5% για τα ευρωπαϊκά αυτοκίνητα που εισάγονταν στις ΗΠΑ και 10% για τα αμερικανικά, που εισάγονταν στην ΕΕ). Αφήνεται, δε, και μια άλλη επιλογή στους Ευρωπαίους εάν δεν θέλουν οι αυτοκινητοβιομηχανίες τους να έχουν το πρόσθετο κόστος του 25% των δασμών και να χάσουν την ανταγωνιστικότητά τους. Ποια είναι αυτή; Θα πρέπει να αυξήσουν την παραγωγή τους εντός των ΗΠΑ με τα εργοστάσια, τα οποία, ήδη, διαθέτουν. Με άλλα λόγια, θα πρέπει τα BMW ή τα Mercedes να είναι made in USA και όχι made in Germany.

Ως προς την Κίνα, η κατάσταση είναι πιο σκληρή, αλλά η λογική είναι η ίδια: Όταν ο Τραμπ θέτει δασμούς της τάξης του 145% επί των κινεζικών προϊόντων, πώς αυτό μεταφράζεται στην αμερικανική αγορά; Ένα κινεζικό αγαθό που επωλείτο 10 δολάρια, μετά τους δασμούς θα στοιχίζει 24 με 25 δολάρια. Υπό αυτές τις συνθήκες, οι Αμερικανοί θα αγοράζουν τα δικά τους προϊόντα, τα οποία ακόμη και αν στο παρελθόν ήταν 11 δολάρια ή ακόμη και αν δημιουργηθούν συνθήκες πληθωρισμού και φτάσουν τα 12 ή τα 13 δολάρια, θα είναι πολύ πιο χαμηλή η τιμή τους από τα κινέζικα. Η αύξηση της παραγωγής θα φέρει και αυξήσεις μισθών και θα καλυφθεί σταδιακά το όποιο κόστος του πληθωρισμού, εάν αυτό προκύψει αρχικά, και οι πρώτες τάσεις ύφεσης, που θα ήταν δυνατό να εμφανιστούν, θα εξελιχθούν σε ανάπτυξη. Αυτό είναι το αισιόδοξο σενάριο και το στοίχημα του Τραμπ, ο οποίος τι λέει; «Εγώ δεν θέλω πόλεμο, παρότι έριξα τους πυραύλους των δασμών, αλλά εάν συνεχιστεί τον αντέχω, διότι με το υφιστάμενο καθεστώς έχω, ήδη, κόστος. Εσείς αντέχετε;». Πλην της Κίνας, οι υπόλοιποι φαίνεται να μπαίνουν σε διάλογο.

Νέοι κανόνες, πληθωρισμός, ύφεση και ανάκαμψη

Τέτοιες πολιτικές και οικονομικές, καθώς και στρατηγικές δράσεις μπορούν να επιβληθούν από κράτη όπως είναι οι ΗΠΑ, οι οποίες είναι αυτάρκεις σε όλους τους παραγωγικούς τομείς και μπορούν να πιέσουν αφόρητα τις αγορές της Ευρώπης και της Κίνας, λόγω ακριβώς του εξίσου μεγάλου μεγέθους τους, αλλά και της ανάπτυξης σε διάφορους τομείς, κυρίως στην τεχνολογία. Απόδειξη τούτου είναι ότι, με τις δηλώσεις του, ο Αμερικανός Πρόεδρος μπορεί να παίζει «γιο-γιο» τις αγορές. Ενώ στις αρχές της προηγούμενης εβδομάδας, δηλαδή μετά την ανακοίνωση των δασμών σε βάρος της Κίνας, οι μετοχές των χρηματιστηρίων είχαν μια ελεύθερη πτώση και χάθηκαν τρισεκατομμύρια δολάρια, μόλις άλλαξε την πολιτική του, την Πέμπτη το βράδυ, οι τιμές στα χρηματιστήρια πέταξαν στα ύψη. Με τον τρόπο αυτό ο Πρόεδρος Τραμπ δείχνει ότι μπορεί να παίζει με τις αγορές επί τη βάσει των πολιτικών και οικονομικών του επιλογών. Ακροβατεί, όμως, ή όχι, ταυτοχρόνως;

Γι’ αυτό υπάρχει και η άποψη ότι αυτή η αμερικανική πολιτική ενδεχομένως να εξελιχθεί σε μπούμερανγκ, λόγω της δημιουργίας συνθηκών ύφεσης αλλά και πληθωρισμού. Στον αντίποδα, προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι, μόλις ξεπεραστεί το πρώτο οποιοδήποτε σοκ και κόστος, θα ακολουθήσει η ανάπτυξη και η άνοδος των ΗΠΑ και των αγορών. Άλλωστε, ποιος είναι ο στόχος του Τραμ μέσω των δασμών ή μέσω των νέων εμπορικών κανόνων στις συναλλαγές; Πριν από 20 χρόνια η Ασία και δη η Κίνα ήταν οι νέες αγορές, επί των οποίων ανθούσαν οι μεγάλες επενδύσεις λόγω του χαμηλού κόστους παραγωγής. Με την επιβολή δασμών και δη σε βάρος της Κίνας ποιο είναι το μήνυμα που στέλνει σε αμερικανικές και άλλες εταιρίες, που βρίσκονται στην Κίνα ή ακόμη και αλλού; Ότι θα πρέπει να επαναπατριστούν ή να εγκατασταθούν πλέον στις ΗΠΑ. Διότι η προηγούμενη ανταγωνιστικότητά τους χάνεται ένεκα των δασμών της τάξης του 145% ή συναφών δασμών αναλόγως της χώρας και της περίπτωσης. Κάποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι και οι ΗΠΑ θα έχουν κόστος. Η λογική του Τραμπ ξεκινά από την εξής βάση: Ούτως ή άλλως, οι ΗΠΑ έχουν κόστος, το οποίο θα πρέπει να μετατρέψουν σε όφελος και δη κέρδος. Άρα αυτή είναι η συνταγή της ανάκαμψης, που αποτυπώνεται στους δασμούς ή/και σε καθορισμό νέων κανόνων στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης.

Ο Πρόεδρος Τραμπ επιδιώκει τη δημιουργία μιας νέας τάξης πραγμάτων, στην οποία η οικονομία δεν είναι ο μοναδικός τομέας, όπου θέλει να επιφέρει αλλαγές. Έχει κατά νουν μια νέα αποικιοκρατική αντίληψη, που θα βοηθήσει τη χώρα του να παραμείνει στην πρωτοκαθεδρία, βάζοντας φρένο στην κινεζική προέλαση και ενισχύοντας την αμερικανική. Αυτή η στρατηγική των ΗΠΑ στηρίζεται επί των ακόλουθων αξόνων:

Πρώτο: Έλεγχος των πλουτοπαραγωγικών πηγών, εξ ου και το γεγονός ότι οι Αμερικανοί θέλουν τη συνεκμετάλλευση της Γροιλανδίας και της Ουκρανίας, εάν επιτύχουν τερματισμό του πολέμου. Δεύτερο: Επενδύσεις στην τεχνολογία και δη στην τεχνητή νοημοσύνη είτε σε εμπορικό καθαρά επίπεδο είτε σε στρατιωτικό, διότι και η Κίνα και η Ρωσία βρίσκονται σε άριστο δρόμο. Επί σειράν ετών επικρατούσε και ακόμη επικρατεί το δόγμα ότι, όποιος ελέγχει τις θάλασσες, μπορεί να ελέγχει το παγκόσμιο σύστημα. Τώρα σε αυτό το αξίωμα προστίθεται άλλο ένα: Όποιος έχει την τεχνολογία και δη την τεχνητή νοημοσύνη, καθώς και όποιος εξακολουθεί να ελέγχει τις θάλασσες, μπορεί να ελέγχει την καρδιά της Γης (Ευρασία), το παγκόσμιο σύστημα.

Με αυτόν τον τρόπο ο Πρόεδρος Τραμπ θα επιδιώξει ώς το τέλος της θητείας του να δημιουργήσει τη Μεγάλη Αμερική, δηλαδή: 1) Μια ισχυρή αυτάρκη οικονομία, η οποία σήμερα ασθενεί. Εξ ου και η εγχείρηση, την οποία αναφέρει ότι διενήργησε. Ο χρόνος θα δείξει. Σε αυτήν τη στρατηγική εντάσσει τον εκσυγχρονισμό των ενόπλων δυνάμεων, για μπορούν να επιβάλλουν παντού τον «νόμο και την τάξη», όταν και αν οι ΗΠΑ το κρίνουν σκόπιμο. 2) Ενίσχυση όλων των συντελεστών ισχύος για να δύνανται οι Αμερικανοί ν’ αποτρέψουν την ανοδική πορεία της Κίνας.

Το στοίχημα

Τώρα θεωρεί ο Πρόεδρος Τραμπ ότι είναι ο χρόνος για να συμβούν όλα αυτά. Ο ίδιος τα εμφανίζει ως κατάργηση της παγκοσμιοποίησης, αλλά με αλλαγή μορφής με την επιβολή νέων κανόνων. Όπως εξελίσσονται τα πράγματα, το στοίχημα δεν είναι μόνο για τον Τραμπ, αλλά και για την ΕΕ, εάν θα μεταρρυθμιστεί και πώς, αλλά και για την Κίνα, καθώς και για τις λοιπές αναδυόμενες οικονομίες. Όσο δε για μας, εάν είχαμε στρατηγική για όσα συμβαίνουν, λόγω του μικρού μας μεγέθους, θα ήταν δυνατό να έχουμε όφελος αντί κόστος κινούμενοι μέσα από τα ρήγματα, που προκαλεί η σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων. Έχουμε, όμως, μια τέτοια στρατηγική; Και αν δεν έχουμε, μπορούμε να οικοδομήσουμε; Αυτό είναι το δικό μας στοίχημα…