Ανύπαρκτο κράτος: Όταν οι υποσχέσεις της Πολιτείας έγιναν στάχτη

Στάχτη και αποκαΐδια, δύο λέξεις οι οποίες περιγράφουν με τραγικό ρεαλισμό την εικόνα που άφησε πίσω της η φονική πυρκαγιά, η οποία σάρωσε βουνά και κάμπους της επαρχίας Λεμεσού, κατέκαψε περιουσίες, έσπειρε τον θάνατο και βύθισε στο πένθος ολόκληρη τη χώρα. Οι φλόγες, υπό συνθήκες ακραίας θερμοκρασίας και ισχυρών ανέμων, τύλιξαν ορεινά χωριά της περιοχής σε ένα πύρινο σενάριο, που εξελισσόταν με ταχύτητα ανεξέλεγκτη.

Ο απολογισμός; Δύο νεκροί, τραυματίες, πολλά τετραγωνικά χιλιόμετρα καμένης γης, εκατοντάδες εκτοπισμένοι πολίτες, κατεστραμμένα σπίτια, ζώα, γεωργικές εκτάσεις και δάση. Και πίσω απ’ όλα αυτά, ένας λαός να αναρωτιέται -για ακόμη μια φορά- πού ήταν το «ισχυρό κράτος» όταν πραγματικά το χρειάστηκε;

Οι διαβεβαιώσεις

Μόλις πριν από μερικές εβδομάδες, και συγκεκριμένα στις 3 Ιουνίου 2025, ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος, Κωνσταντίνος Λετυμπιώτης, μιλώντας σε ενημέρωση Τύπου, διαβεβαίωνε την κοινή γνώμη ότι «η φετινή αντιπυρική περίοδος βρίσκει την Κυπριακή Δημοκρατία περισσότερο προετοιμασμένη και ενισχυμένη από ποτέ».

Υπογράμμιζε τότε πως το κράτος διέθετε τον μεγαλύτερο αριθμό δασοπυροσβεστών στην ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας, τον ισχυρότερο στόλο επίγειων μέσων δασοπυρόσβεσης και τον πληρέστερο και πολυπληθέστερο στόλο εναέριων μέσων, με παρουσία από τον Μάρτιο.

Μιλούσε επίσης για πλήρη επιχειρησιακή ετοιμότητα, για «νέα εποχή πολιτικής προστασίας» και για έναν κρατικό μηχανισμό που λειτουργεί με σχέδιο και συντονισμό.

Δυστυχώς, αυτή η «νέα εποχή» αποδείχθηκε τραγικά παλιά. Μια εποχή που έχουμε ξαναζήσει. Όπου τα πύρινα μέτωπα εξακολουθούν να μας βρίσκουν ανοχύρωτους, η αντίδραση των αρμοδίων καθυστερημένη, και οι πολίτες αβοήθητοι. Να τρέχουν για τη σωτηρία τους χωρίς επίσημη ειδοποίηση, χωρίς υποστήριξη, χωρίς οργάνωση. Ένας κρατικός μηχανισμός που λειτούργησε περισσότερο ως παρατηρητής της τραγωδίας, παρά ως ασπίδα προστασίας των πολιτών.

Ο τραγικός απολογισμός

Δύο άνθρωποι βρέθηκαν απανθρακωμένοι μέσα στο αυτοκίνητό τους, σε μια προσπάθεια διαφυγής, που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Δεκάδες τραυματίες μεταφέρθηκαν σε νοσοκομεία και χωριά εκκενώθηκαν, ενώ πολλοί κάτοικοι φιλοξενήθηκαν σε προσωρινά καταλύματα. Σε πολλά χωριά, οι κάτοικοι δεν αναγνώριζαν το τοπίο όπου είχαν μεγαλώσει.

Η πληγείσα περιοχή, που υπερβαίνει τα 125 τετρ. χιλιόμετρα, αφορά κυρίως αμπελουργικές εκτάσεις. Εκτιμάται ότι περίπου 15.000 δεκάρια από τα 50.000 συνολικά εντάσσονται στην πληγείσα ζώνη.

Υπερπροσπάθεια, αλλά ανεπαρκής εξοπλισμός

Οι πυροσβεστικές δυνάμεις έδωσαν μάχη υπό ασφυκτικές συνθήκες. Η θερμοκρασία ξεπερνούσε τους 40 βαθμούς, οι άνεμοι ήταν έντονοι, και η ξηρασία στο έδαφος απόλυτη.

Παρά τις κυβερνητικές διαβεβαιώσεις για επάρκεια μέσων, η πραγματικότητα στο πεδίο ήταν διαφορετική. Οι πρώτες ρίψεις από εναέρια μέσα καθυστέρησαν, ενώ σε πολλές περιοχές δεν υπήρχε καμία παρουσία επίγειων δυνάμεων για ώρες.

Η συνδρομή από το εξωτερικό μπορεί να ήταν καθοριστική, αλλά ήρθε όταν το κακό είχε ήδη γίνει.

Μαρτυρίες από την πρώτη γραμμή

Οι μαρτυρίες είναι συγκλονιστικές και αποκαλυπτικές:

«Υπάρχει τεράστια απογοήτευση. Πάντα υπάρχουν αυτοί που φέρουν την ευθύνη - και ο κόσμος το γνωρίζει αυτό. Όμως, εκείνο που πρέπει να μας προβληματίσει ουσιαστικά είναι ο ανεπαρκής συντονισμός. Κάτι πήγε στραβά και το αποτέλεσμα είναι μπροστά μας: μεγάλες και εκτεταμένες καταστροφές, που αφορούν όχι μόνο υλικές ζημιές σε αυτοκίνητα και κατοικίες, αλλά και σε κτηνοτροφικές μονάδες, πλήττοντας ευθέως την τοπική παραγωγή και το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων. Είναι κρίσιμο να δοθούν απαντήσεις και –κυρίως– να υπάρξει επιτέλους σωστός συντονισμός από τους αρμοδίους», δήλωσε στη «Σημερινή» ο κοινοτάρχης Πάνω Κυβίδων, Κωνσταντίνος Παπαθεοδώρου.

«Σίγουρα θέλουμε να ευχαριστήσουμε όλους τους εθελοντές. Ο κόσμος έκανε υπεράνθρωπες προσπάθειες για να μην έχουμε άλλες απώλειες – έβγαλαν ακόμη και μια ηλικιωμένη, τυφλή γυναίκα από το σπίτι της μέσα στις φλόγες. Υπάρχει όμως θυμός, γιατί μιλάμε για μια μικρή αρχικά πυρκαγιά. Σίγουρα υπάρχουν ευθύνες. Νομίζω πως οι πολιτικοί μας πρέπει να προβληματιστούν, να δουν τα λάθη τους και να αναλογιστούν πώς φτάσαμε ως εδώ.

»Πρέπει να είμαστε πιο κατάλληλα εξοπλισμένοι - δεν γίνεται να περιμένουμε μόνο από το ανθρώπινο χέρι. Πρέπει να σταθούν δίπλα μας έμπρακτα, και αυτό να φανεί στο αποτέλεσμα», ανέφερε στην εφημερίδα μας η Κοινοτάρχισσα Άλασσας, Ξένια Κωνσταντίνου.

Τη δυσαρέσκειά τους εξέφρασαν και κάτοικοι της περιοχής, περιγράφοντας τις δύσκολες στιγμές που έζησαν:

«Η φωτιά πλησίαζε πολύ γρήγορα. Όταν έφτασε περίπου στα 200 μέτρα από τα πρώτα σπίτια, αποφασίσαμε να φύγουμε. Την βλέπαμε να κατεβαίνει από τα υψώματα, σχεδόν από τις αυλές μας. Δεν είχαμε χρόνο να πάρουμε πολλά πράγματα. Πήραμε τους ηλικιωμένους και ό,τι βασικό μπορούσαμε και φύγαμε με αγωνία».

Όπως είπαν, αντιμετώπισαν και προβλήματα με βασικές υποδομές: «Κόπηκε το ρεύμα και σε κάποιες περιπτώσεις δεν υπήρχε νερό. Οι πυροσβέστες έδωσαν πραγματική μάχη και τους ευχαριστούμε, αλλά γενικά υπήρξε καθυστέρηση στον συντονισμό. Η φωτιά είχε μεγάλη έκταση και κινήθηκε γρήγορα, αλλά πιστεύουμε πως μπορούσε να υπάρξει καλύτερη προετοιμασία και αντίδραση από τις αρμόδιες υπηρεσίες».

Οικονομικές και κοινωνικές πληγές

Η οικονομική ζημιά είναι τεράστια, περιλαμβάνοντας καταστροφές σε γεωργικές καλλιέργειες -όπως ελαιόδεντρα, αμπέλια και εσπεριδοειδή- σε κατοικίες και τουριστικά καταλύματα, σε κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις και ζώα, καθώς και σε δίκτυα ύδρευσης και ηλεκτροδότησης, αλλά και σε δασικές και προστατευόμενες περιοχές.

Η αλληλεγγύη των πολιτών

Εκεί που το κράτος άργησε, οι άνθρωποι λειτούργησαν. Μέσα στο γενικότερο χάος, υπήρξε και μια αχτίδα φωτός και αυτή ήταν η άμεση κινητοποίηση της κοινωνίας των πολιτών. Εκατοντάδες εθελοντές, μη κυβερνητικές οργανώσεις, ακόμα και ιδιώτες επιχειρηματίες συγκέντρωσαν τρόφιμα, ρούχα, είδη πρώτης ανάγκης, ζωοτροφές και φάρμακα για τους πληγέντες.

Η αλληλεγγύη, σε αντίθεση με την κρατική ετοιμότητα, λειτούργησε άμεσα, αυθόρμητα και αποτελεσματικά. Αυτή είναι και η πιο ειλικρινής απάντηση στο ερώτημα ποιος στέκεται δίπλα στον πολίτη τη στιγμή της κρίσης.

Είναι η ώρα για ειλικρινή επανεκκίνηση

Αν πράγματι η Κύπρος ήταν «περισσότερο προετοιμασμένη από ποτέ», τότε η αποτυχία είναι μεγαλύτερη. Αν όχι, τότε οι δηλώσεις της κυβέρνησης ήταν παραπλανητικές. Και στις δύο περιπτώσεις, απαιτείται λογοδοσία, όχι επικοινωνιακή διαχείριση.

Η επούλωση των πληγών δεν είναι μόνο θέμα τεχνικών έργων ή αποζημιώσεων. Είναι πρωτίστως θέμα εμπιστοσύνης. Εμπιστοσύνης σε ένα κράτος που οφείλει να προλαμβάνει, όχι να απολογείται. Που οφείλει να προστατεύει, όχι να παρακολουθεί. Που οφείλει να λειτουργεί, όχι να υπόσχεται.

Οι φλόγες της Λεμεσού κατέκαψαν δέντρα, σπίτια, περιουσίες και ανθρώπινες ζωές. Μα, κυρίως, κατέκαψαν την αυταπάτη ότι τα μεγάλα λόγια μπορούν να σταματήσουν τη φωτιά.

Αν κάτι πρέπει να χτιστεί πάνω στις στάχτες αυτής της τραγωδίας, είναι ένα νέο κοινωνικό «συμβόλαιο» με την αλήθεια. Χωρίς ωραιοποιήσεις, χωρίς καθυστερήσεις, αλλά με σχέδιο, λογοδοσία και με σεβασμό στη ζωή και τη φύση.