Συνέντευξη Διευθ. Υπ. Εξ. - «Αδικαιολόγητος ο φόβος»

Η συμφωνία για τις βρ. βάσεις επιβεβαιώνει τη δική μας ερμηνεία για το καθεστώς τους
Ο Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Εξωτερικών αποτιμά την επίσκεψη του Προέδρου στο Ηνωμένο Βασίλειο και αναλύει το «νοικοκύρεμα» στο οποίο προέβη το Υπουργείο του, προσαρμοζόμενο στα νέα οικονομικά δεδομένα
ΣΤΟΧΟΣ ΕΙΝΑΙ να αποτελέσουμε έναν παράγοντα ασφάλειας και σταθερότητας στην περιοχή μας
Θετικά αποτιμά την πρόσφατη επίσκεψη του Προέδρου της Δημοκρατίας στο Λονδίνο ο Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Εξωτερικών, Πρέσβης Αλέξανδρος Ν. Ζήνων, ο οποίος, μέχρι πριν από μερικούς μήνες, ήταν ο Ύπατος Αρμοστής της Κυπριακής Δημοκρατίας στο Ηνωμένο Βασίλειο. Όπως αναφέρει σε συνέντευξή του στη «Σημερινή», πρόκειται για μια επίσκεψη-ορόσημο, καθώς δεν έχει γίνει παρόμοιά της στο παρελθόν από Κύπριο Πρόεδρο. «Το γεγονός ότι ήταν αναβαθμισμένη, ότι ήταν φιλοξενούμενοι της βρετανικής κυβέρνησης, ότι υπήρξε ορισμένο εθιμοτυπικό, έχουν τη σημασία τους», εξηγεί. Η επίσκεψη, σημειώνει, μπήκε στα σκαριά εδώ και ένα χρόνο, και ήταν το αποτέλεσμα μιας μακράς προετοιμασίας.

«Ακόμα ήμουν στο Λονδίνο όταν αποφασίστηκε η αναβάθμιση. Τους είπαμε ότι δεν μπορεί να έρχεται ο Πρόεδρος της Τουρκίας, να γίνονται τιμές, να σημαιοστολίζετε το mall με τις τουρκικές σημαίες και ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, που είναι εταίρος σας και στην Κοινοπολιτεία και στην ΕΕ, και στο κάτω-κάτω ήμασταν στην ίδια πλευρά και σε δύο παγκοσμίους πολέμους, να μην έχει γίνει δεκτός στο επίπεδο που πρέπει», προσθέτει. Αυτά τα επιχειρήματα, τονίζει, έγιναν κατανοητά. Υπάρχει ένα βελτιωμένο κλίμα στις σχέσεις μας με το Η.Β. για μια σειρά από λόγους, αλλά αυτά δεν είναι άσχετα. Η συνάντηση έτυχε καλής προετοιμασίας, καλύφθηκε ένας μεγάλος αριθμός θεμάτων κοινού ενδιαφέροντος, και ήταν ευτυχής συγκυρία που έκλεισε και η συμφωνία για την οικιστική ανάπτυξη των βάσεων, επισημαίνει.
Δεν ήταν ρεαλιστικές οι εκτιμήσεις του παρελθόντος
Σύμφωνα με τον κ. Ζήνων, το κοινό ανακοινωθέν που εκδόθηκε, στα θέματα Κυπριακού και ΑΟΖ, μας καλύπτει πλήρως. «Πρέπει να σας πω ότι εκείνο το ανακοινωθέν έγινε χωρίς να έχουμε μεγάλες δυσκολίες, ζήτημα ήταν να έγιναν τρεις συναντήσεις για διαπραγμάτευσή του. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει βελτιωμένο κλίμα, αμοιβαίας εμπιστοσύνης και κατανόησης, γεγονός που είναι θετικό», υποδεικνύει. Το θέμα της συμφωνίας για την οικιστική ανάπτυξη στις βάσεις ήταν επίσης ένα θέμα το οποίο σε λιγότερο από τρεις μήνες διαπραγματεύσεων έκλεισε, παρόλο που εκκρεμούσε για χρόνια.

Εκείνο που συνέβη τώρα είναι ότι υπήρξε η πολιτική απόφαση για συμφωνία, δόθηκε εντολή στη διαπραγματευτική μας ομάδα, που ήταν συνάδελφοι του ΥΠΕΞ, της Νομικής Υπηρεσίας και του Υπουργείου Εσωτερικών, και μετά από δέκα συναντήσεις έκλεισε το θέμα και υπεγράφη στο Λονδίνο, εξηγεί. «Στο παρελθόν δεν μπορούσε να υπάρξει συμφωνία, διότι υπήρχε μια δυσπιστία, από πλευράς μας κυρίως, για το ποιες ήταν οι προθέσεις των Βρετανών. Απλώς διαμορφώναμε τη στάση μας με βάση το τι επεδίωκαν οι Βρετανοί. Αποδείχθηκε, όμως, ότι δεν ήταν ρεαλιστικές οι εκτιμήσεις μας, ότι ήθελαν να κάνουν τις βάσεις αποικία και Γιβραλτάρ», υπογραμμίζει.
Στρατιωτικές βάσεις
Η συμφωνία επιβεβαιώνει την ερμηνεία τη δική μας, ότι οι βάσεις έχουν στρατιωτικό χαρακτήρα, αναφέρει ο Γ.Δ. του ΥΠΕΞ, όπως προκύπτει από τις ρυθμίσεις που έγιναν για την εφαρμογή της. «Τον τελευταίο λόγο τον έχουν οι Αρχές της Δημοκρατίας και οι Δικαστικές Αρχές και οι άλλες υπηρεσίες. Μπορεί να μην είναι εκχώρηση κυριαρχίας από πλευράς των Βρετανών, όμως υπάρχουν στοιχεία της εκχώρησης, όπως οι εκδικάσεις υποθέσεων από το Δικαστήριο, οι πολεοδομικές άδειες και η ενάσκηση ελέγχου επί της διαδικασίας, το ποιοι θα εγκαθίστανται και τα εκλογικά τους δικαιώματα. Άρα, ο αδικαιολόγητος φόβος που υπήρχε έχει εκλείψει», τονίζει.
Είχε γίνει λόγος για γιβραλταροποίηση. Όταν δείτε τα δεδομένα του Γιβραλτάρ, όπως προκύπτουν από τη Συνθήκη της Ουτρέχτης του 1713, και τα πολιτικά και τα νομικά, και τα δεδομένα που ισχύουν για τις βάσεις, είναι εντελώς διαφορετικά. Δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ότι υπήρξε πλήρης εκχώρηση κυριαρχίας, με τους όρους της εποχής εκείνης, παρόλο που δεν υπήρχε η έννοιά της το 1713. Η Συνθήκη Εγκαθίδρυσης έχει εντελώς διαφορετικό λεκτικό και από τη συμφωνία επιβεβαιώνεται ότι είναι μόνο για στρατιωτικούς σκοπούς, εξηγεί ο κ. Ζήνων.

Παρατηρεί, όμως, πως ίσως να μην είναι σωστό να κρίνουμε με δεδομένα και με όρους μισό αιώνα πριν, το τι συμβαίνει σήμερα. Όταν έγινε η Συνθήκη Εγκαθίδρυσης το 1959 άλλο ήταν το πολιτικό και γεωστρατηγικό πλαίσιο στην περιοχή, άλλες ήταν οι ανάγκες του Η.Β., άλλα ήταν τα τεχνικά μέσα που διέθετε και είχε ανάγκη τις βάσεις, και άλλα είναι σήμερα. Πρέπει να κρίνουμε την κατάσταση στο σημερινό πλαίσιο, σημειώνει. Το 2004 και τα επόμενα χρόνια επανέλαβαν οι Βρετανοί την πρόθεσή τους να δώσουν το 50% των βάσεων σε περίπτωση λύσης, που δείχνει ότι δεν ήταν στις προθέσεις να διατηρούν όλο αυτό το έδαφος. «Εγώ πιστεύω ότι σταδιακά θα έρθει η στιγμή, λόγω οικονομικής περισυλλογής και ανάπτυξης της στρατιωτικής τεχνολογίας, που θα χρειάζονται τις βάσεις ακόμη λιγότερο», εκτιμά.
Ερωτηθείς σχετικά με τον χρόνο που θα πρέπει να τεθεί προς τη Βρετανία συνολικό θέμα βάσεων, ο Αλέξανδρος Ζήνων αναφέρει: «Θέση πολλών κυβερνήσεων ήταν ότι όσο υπάρχει ανοιχτή η πληγή της κατοχής από την Τουρκία, ίσως να μην είναι σκόπιμο να ξεκινήσουμε θέμα βάσεων. Κάποια στιγμή πιστεύω ότι θα έρθει η ώρα που θα συζητήσουμε με τους Βρετανούς, μέσα σε πνεύμα κατανόησης και εμπιστοσύνης, για το θέμα βάσεων. Αλλά δεν υπήρξε κυπριακή κυβέρνηση που το έκανε μέχρι τώρα, και νομίζω πολύ ορθά».
Δεν υπάρχει συνωμοσία
Σε ό,τι αφορά τον ρόλο του Η.Β. στο Κυπριακό, ο Πρέσβης εμφανίζεται καθησυχαστικός. «Από την εμπειρία μου στο Λονδίνο, ξέρω ότι σε κάθε ευκαιρία που είχαν, πάντοτε οι Βρετανοί έδιναν τα μηνύματα, προς την Άγκυρα κυρίως, ότι πρέπει να συνεργαστεί για λύση του Κυπριακού. Αυτές ήταν οι διαβεβαιώσεις που είχαμε, ότι στον βαθμό που μπορούν να επηρεάσουν, το πράττουν. Μας το λένε επανειλημμένως, ότι τους το λένε σε διάφορα επίπεδα. Παρασκηνιακή εμπλοκή τους με την έννοια συνωμοσίας εγώ δεν βλέπω και ίσως είναι καλύτερα, παρά αυτές οι παρεμβάσεις να γίνονται εκ του εμφανούς, να γίνονται σε συνεννόηση μαζί μας και ενδεχομένως και με άλλους εμπλεκομένους, ώστε να είναι πιο αποδοτικές», επισημαίνει.
Αναπροσανατολισμός εξωτερικής πολιτικής
«Τους τελευταίους δέκα-έντεκα μήνες υπήρξε ένας αναπροσανατολισμός της εξωτερικής μας πολιτικής. Η προσπάθειά μας είναι να είμαστε όσο το δυνατόν πιο εναρμονισμένοι με τις πολιτικές της ΕΕ, χωρίς αμφιταλαντεύσεις και αμφιβολίες», σύμφωνα με τον Αλέξανδρο Ζήνων. «Θέλουμε στη δική μας περιοχή του κόσμου να αποτελέσουμε έναν παράγοντα ασφάλειας και σταθερότητας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο υπάρχει και το αίτημα για ένταξη στον Συνεταιρισμό για την Ειρήνη, για την εμπλοκή της Κύπρου σε πολιτικές στις οποίες δεν εμπλεκόταν στο παρελθόν, συγκρίνοντας για παράδειγμα τη στάση μας στο θέμα της Συρίας με το θέμα της Λιβύης. Αντιλαμβάνεστε ότι υπάρχει μια μεγάλη διαφορά.

Μια σειρά δηλώσεων και ενεργειών μας, πιστεύω, μας έχουν αναδείξει σε έγκυρους συνομιλητές και των Ευρωπαίων εταίρων μας και άλλων σημαντικών δυτικών χωρών», προσθέτει. Σημειώνει, επίσης, την αναβαθμισμένη σχέση με το Ισραήλ και την Αίγυπτο, και τον εντοπισμό υδρογονανθράκων στην ΑΟΖ μας, ως στοιχεία που καθιστούν την Κύπρο πιο σημαντική στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. «Οι αμφιταλαντεύσεις του παρελθόντος δεν νομίζω ότι μας βοήθησαν. Με τον ίδιο τρόπο αναπτύσσουμε και τις σχέσεις μας και με μια σειρά άλλων χωρών, όπως η Ρωσική Ομοσπονδία και η Κίνα, που είναι εξίσου σημαντικοί και σοβαροί παράγοντες της διεθνούς σκηνής. Δεν έχουμε εγκαταλείψει τις παραδοσιακές μας φιλίες», σημειώνει.
Το ΥΠΕΞ στην εποχή του Μνημονίου
Το ΥΠΕΞ επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τις περικοπές λόγω Μνημονίου, αναφέρει ο Γ.Δ. του. «Αναγκαστήκαμε να κλείσουμε τέσσερις πρεσβείες. Προσπαθούμε να τα καλύψουμε είτε με διαπιστεύσεις από γειτονικές χώρες είτε με διαπιστεύσεις από την Κύπρο. Δεν νομίζω ότι θα υπάρξει ουσιαστικό πρόβλημα στις σχέσεις μας με αυτές τις χώρες. Ήδη δύο-τρεις Πρέσβεις από το κέντρο έχουν πάρει διαπιστεύσεις σε χώρες οι οποίες καλύπτονταν πριν από τις πρεσβείες που έχουν κλείσει. Δεν νομίζω να υπάρξει ουσιαστικό πρόβλημα εκπροσώπησης, προστασίας και προαγωγής των συμφερόντων της Κυπριακής Δημοκρατίας», αναφέρει.
Εφαρμόσαμε πρόγραμμα περισυλλογής εδώ και αρκετούς μήνες, και κάναμε από μόνοι μας μελέτες, για δράσεις πέραν από εκείνες που προβλέπει το Μνημόνιο, για παράδειγμα τη συστέγαση. Δηλαδή εκεί που μπορούν να μας προσφέρουν στέγη διπλωματικές υπηρεσίες άλλων χωρών της ΕΕ ή η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης, να έχουμε τη δυνατότητα να επωφεληθούμε. Διάφορες κρατικές υπηρεσίες στο εξωτερικό, όπως εμπορικά γραφεία, γραφεία του ΚΟΤ συστεγάστηκαν με τις πρεσβείες, πράγμα που θα μειώσει το διοικητικό κόστος και θα εξοικονομήσει ενοίκια, προσθέτει.
Με χαμηλού κόστου πτήσεις ταξιδεύει ο Υπουργός, χωρίς λιμουζίνα ο Γενικός Διευθυντής
Αναλύοντας τις προσπάθειες για περιορισμό των εξόδων στο ΥΠΕΞ, ο κ. Ζήνων αναφέρθηκε σε συγκεκριμένα παραδείγματα σπατάλης που εντοπίστηκαν και διορθώθηκαν. «Μέχρι πρόσφατα, πληρώναμε ενοίκιο για γραμμή τέλεξ σε συγκεκριμένη διπλωματική αποστολή. Σε άλλη αποστολή μέχρι το 2008 η Πρεσβεία και το Εμπορικό Γραφείο στεγάζονταν σε διαφορετικά κτίρια, και ο κλητήρας έπαιρνε επίδομα οδοιπορικών για να πηγαινοέρχεται. Μετά τη συστέγαση των δύο, εξακολουθούσε να παίρνει επίδομα.

«Σας λέω δυο παραδείγματα χτυπητά, για να δείτε ότι περιθώρια υπάρχουν», εξηγεί. Αυτοβούλως, αρκετοί αρχηγοί διπλωματικών αποστολών έλαβαν μέτρα για εξοικονόμηση λειτουργικών, κυρίως, εξόδων. «Άρα, η προσπάθεια που γίνεται για εξοικονομήσεις είναι και συνειδητή και πολλές φορές υπερβαίνει και τις πρόνοιες που μας έχουν επιβληθεί», τονίζει. «Μπορεί να μην το ξέρετε», προσθέτει, «αλλά ο Υπουργός Εξωτερικών ταξιδεύει με αεροπορική εταιρεία χαμηλού κόστους. Εγώ, το υπηρεσιακό αυτοκίνητο δεν το χρησιμοποιώ, κάθεται, και έχω κόψει και τα κεραστικά. Λαμβάνονται αρκετά μέτρα, σε διάφορα επίπεδα».
Το ΥΠΕΞ, στο σύνολο του κρατικού προϋπολογισμού, έχει λιγότερο από 1%. Είναι συγκεκριμένα 0,98% το ποσοστό που απορροφά. Είμαστε, προφανώς, ο φτωχός συγγενής, λέει ο κ. Ζήνων. «Από αυτό το 0,98% που μας αναλογεί, το 22% πάει για χρηματοδότηση της ειρηνευτικής δύναμης των Ηνωμένων Εθνών, που είναι ανελαστική δαπάνη. Συν κάποιες συνδρομές σε διεθνείς οργανισμούς, που αν δεν καταβληθούν δεν έχεις δικαίωμα ψήφου, συν κάποιες συγχρηματοδοτήσεις έργων της ΕΕ, το ποσοστό ανεβαίνει πάνω από 25%.

Αυτό μοιραία επηρεάζει τις δικές μας λειτουργικές δαπάνες, για να εκτελέσουμε την αποστολή μας. Είναι μόνιμο αίτημά μας προς όλες τις κυβερνήσεις ότι θα πρέπει να μας παράσχουν τα μέσα για να κάνουμε τη δουλειά μας. Τα λειτουργικά έξοδα, τα επιδόματα κτλ αντιπροσωπεύουν ένα μικρό ποσοστό του προϋπολογισμού του Υπουργείου. Από αυτόν τον προϋπολογισμό πληρώνουμε και τα έξοδα και των λειτουργών των άλλων Υπουργείων που βρίσκονται με απόσπαση στο εξωτερικό (επίδομα εξωτερικού, επίδομα ενοικίου, εκπαιδευτικό επίδομα κ.ά.). Όλα αυτά έχουν μειωθεί κατά 15%», εξηγεί.
Ταυτόχρονα, το ΥΠΕΞ προσπαθεί να συμβάλει και στις προσπάθειες προσέλκυσης ξένων επενδυτών. Όπως εξηγεί ο Γ.Δ. του, το κράτος μπορεί να αξιοποιήσει το δίκτυο διπλωματικών αποστολών προς τον σκοπό αυτό. «Σε αρκετές διπλωματικές αποστολές έχουμε εμπορικούς συμβούλους ή ακολούθους, που έχουν ως αντικείμενο και την προώθηση των κυπριακών εξαγωγών στις χώρες διαπίστευσής τους και την προσέλκυση επενδύσεων, αλλά πέραν αυτού, προσπάθειά μας είναι σ’ αυτήν τη διαδικασία να εμπλέξουμε και τους αρχηγούς των διπλωματικών αποστολών. Έχουμε μια πάρα πολύ καλή συνεργασία και με το ΚΕΒΕ, με την ΟΕΒ, με τον CIPA και με άλλους φορείς, ιδίως σε περιπτώσεις που οργανώνουμε επισκέψεις του Προέδρου της Δημοκρατίας σε ξένες χώρες», σημειώνει.