Αναλύσεις

1978-2019: Το Βαρώσι, το ΑΚΕΛ, ο Ν. Ρολάνδης και η ψευδο-επιτροπή

Ο καθένας ας βγάλει τα δικά του συμπεράσματα, κατά πόσον οι Τούρκοι είχαν ποτέ διάθεση να επιστρέψουν οτιδήποτε, εκτός από την αρπαγή ολόκληρης της νήσου, στηριζόμενοι από το 1957 στη βοήθεια που παίρνουν από τα ίδια τα θύματα. Βάσει του σχεδίου Νιχάτ Ερίμ…

Τις τελευταίες μέρες γίνεται λόγος για τη στάση του ΑΚΕΛ το 1978 σε σχέση με το προταθέν, τότε, λεγόμενο «βρετανο-αμερικανο-καναδικό σχέδιο», αφενός, και, αφετέρου, ότι αυτό «προέβλεπε την επιστροφή χωρίς όρους των κατοίκων της Αμμοχώστου στην πόλη τους» και το οποίο «η ηγεσία του ΑΚΕΛ απέρριψε μετά από εντολή της Μόσχας» («Αλήθεια», 8 Νοεμβρίου 2019). Ας δούμε τι μας παρουσίασαν τα αποδεσμευμένα επίσημα βρετανικά έγγραφα για τα θέματα αυτά και πού φθάσαμε.

Στις 4 Δεκεμβρίου 1978, ο τότε Υπ. Εξωτερικών, Νίκος Ρολάνδης, σε συνομιλία του με αξιωματούχο της βρετανικής Υπάτης Αρμοστείας στη Λευκωσία, είπε ότι στόχος του (Ρολάνδη) ήταν να ξεκινήσουν οι ενδο-κοινοτικές συνομιλίες, με μια δέσμευση ότι θα συνέχιζαν για τουλάχιστον τρεις μήνες… είτε στη Λευκωσία είτε αλλού, με κάποιον έμπειρο πρόεδρο που θα διόριζε ο ΓΓ του ΟΗΕ κ. Βάλντχαϊμ και έμπειρους διαπραγματευτές από αμφότερες τις πλευρές (και ότι η προσωπική του επιλογή ήταν ο Μιχαηλίδης) με τη λιγότερη δημοσιότητα σ’ αυτές.

FANOYLA.jpg

FANOYLA 2.jpg

Το συνημμένο για την Περιοχή Βαρωσίων στο «βρετανο-αμερικανο-καναδικό σχέδιο» του 1978 από το Βρετανικό Εθνικό Αρχείο και το βρετανικό έγγραφο για τις δηλώσεις ΑΚΕΛ.

Δεν άρεσαν στον Ρολάνδη οι λεπτομέρειες

και στο ΑΚΕΛ οι Αμερικανοί

Ο Νίκος Ρολάνδης πρόσθεσε ότι δεν ήταν ευχαριστημένος για το περίγραμμα προτάσεων (framework proposals) - είχαν δημόσια γνωστοποιηθεί ως «Αμερικανικές Προτάσεις», γεγονός που είχε δημιουργήσει σημαντικές δυσκολίες για το ΑΚΕΛ. «Το ΑΚΕΛ δεν ήταν βοηθητικό και του είχαν πει ότι ήσαν υπέρ της επανέναρξης των διαπραγματεύσεων, αλλά δεν ήθελαν να πιστωθούν γι’ αυτό οι Αμερικανοί, ούτε τους άρεσε η οποιαδήποτε προοπτική οι Αμερικανοί να συνεχίσουν να έχουν ανάμειξη στις διαπραγματεύσεις» (Did not want credit for this to go to the Americans, nor did they like any prospect of continuing American involvement in the negotiations).

Ο Ρολάνδης δεν ήταν ευχαριστημένος με την ουσία του περιγράμματος των προτάσεων, το οποίο, κατά τη γνώμη του, ήταν πολύ λεπτομερές. «Αναφερόταν, π.χ., στην επιστροφή (ή μάλλον στη μη-επιστροφή) προσφύγων, που αναπόφευκτα θα προκαλούσε δημόσια κατακραυγή. Παρόλο που αυτό σίγουρα θα αντιμετωπιζόταν στο πλαίσιο μιας διευθέτησης, ήταν καλύτερα να το αντιμετωπίσουν σε μελλοντική φάση».

Η διπλοπροσωπία του ΑΚΕΛ

Στις 6.12.1978 η Υπ. Αρμοστεία έγραψε ότι, την προηγουμένη, ο τότε Γενικός Γραμματέας του ΑΚΕΛ, μ. Εζεκίας Παπαϊωάννου, απέρριψε τη βρετανο-αμερικανο-καναδική πρωτοβουλία για «λόγους αρχής» (“a matter of principle”) στη βάση της «αντι-ιμπεριαλιστικής» του καταβολής και ότι ήταν «ιμπεριαλιστικής» προέλευσης και αρνήθηκε να συζητήσει την ουσία των προτάσεων. Σε ανακοίνωση που κυκλοφόρησε, το έκανε ξεκάθαρο (ο Ε.Π.), ότι το κόμμα υποστήριζε τις ενδο-κοινοτικές συνομιλίες στη βάση είτε ενός ψηφίσματος του ΟΗΕ, συν τις κατευθυντήριες γραμμές Μακαρίου/Ντενκτάς, είτε ενός περιγράμματος που θα κατέθετε ο Γ.Γ. του ΟΗΕ ή μια ανοικτή ατζέντα. Απαντώντας σε ερώτηση, ο Παπαϊωάννου είπε ότι, «αν ο Βάλντχαϊμ ερχόταν να προτείνει το ‘αμερικανικό σχέδιο’, το ΑΚΕΛ θα το μελετούσε…».

Σύμφωνα με το ίδιο έγγραφο, ο Σαββίδης, αρχισυντάκτης τότε της κομμουνιστικής εφημερίδας «Χαραυγή» και ένας από τους αξιωματούχους του ΑΚΕΛ, τους είχε πει ιδιωτικά την προηγουμένη (5 Δεκεμβρίου 1978) ότι «το κόμμα θα δεχόταν αμέσως το σχέδιο ως βάση για διαπραγμάτευση, αν είχε έλθει από τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ».

«Η στάση του ΑΚΕΛ φαινόταν να ταυτιζόταν ικανοποιητικά με τη γραμμή που είχε ήδη πάρει ο Τύπος στη Μόσχα, που, σύμφωνα με πληροφορίες στη Λευκωσία, είχε καταδικάσει την πρωτοβουλία ως ‘διχοτομική’. Ο Ρολάνδης ξεκάθαρα γνώριζε για το σκεπτικό του ΑΚΕΛ, όταν στις 4 Δεκεμβρίου μάς είπε ότι το περίγραμμα προτάσεων ίσως να χρειαζόταν να αντικατασταθεί με εναλλακτικό έγγραφο…», έγραψε η Υπ. Αρμοστεία.

Συνεταιρική η τουρκική θέση για το Βαρώσι

Εν τω μεταξύ, στις 21 Ιουλίου 1978 η βρετανική πρεσβεία στην Άγκυρα ενημέρωσε το Φόρεϊν Όφις και το Υπουργείο Άμυνας στο Λονδίνο για τις δηλώσεις του συμβούλου Μομπάζ Σοϊζάλ (καθηγητή συνταγματολόγου που γυρνούσε διάφορες χώρες και εξηγούσε τις τουρκικές θέσεις) σε σχέση με το Βαρώσι:

«Δεν σήμαινε επιστροφή στους Ελληνοκύπριους ολόκληρης της πόλης, αλλά με ειδικό καθεστώς, δηλαδή συνεταιρικά με τους Τουρκοκύπριους… Τα Ηνωμένα Έθνη δεν μπορούσαν να είναι μέρος της ενωμένης αυτής διοίκησης, γιατί, αν έπαιρναν το μέρος μιας παράταξης (εννοούσε την ελληνοκυπριακή), θα ήταν ετεροβαρές για την άλλη. Ο ρόλος των ΗΕ θα έπρεπε να είναι ρόλος μεσάζοντος στην ενωμένη προσωρινή διοίκηση των Βαρωσίων…».

Διαφορές Αμερικανών και Βρετανών

Οι Αμερικανοί το 1979/80 υποστήριζαν ότι το θέμα Αμμοχώστου/Βαρωσιού έπρεπε να ξεκαθαρίσει ως ξεχωριστό θέμα, ενώ ο Βρετανός τότε ΥΠΕΞ Δρ Ντέιβιντ Όουεν διαφωνούσε, υποστηρίζοντας ότι έπρεπε να περιλαμβάνεται σε λύση πακέτο. Μια θέση που διατήρησε το Φόρεϊν Όφις μέχρι σήμερα και επιβεβαιώθηκε το 2014…

«Μίνι πακέτο»

Τον Οκτώβριο του 1980 οι Τούρκοι ξεκαθάρισαν ότι:

«Α) Το Βαρώσι θα αποστρατιωτικοποιηθεί και θα κρατηθεί υπό τουρκική διοίκηση για 5 χρόνια, μέχρι την τελική συνολική λύση.

Β) Θα συγκροτηθεί τριμερής επιτροπή αποτελούμενη από τους αντιπροσώπους της ‘τουρκικής ομόσπονδης κυβέρνησης’, της ΟΥΝΦΙΚΥΠ και των επαναπατρισμένων κατοίκων, για να εκτελεί ‘δημαρχιακές υπηρεσίες’. Όλες οι αποφάσεις της επιτροπής θα εκτελούνται από την ΟΥΝΦΙΚΥΠ, η οποία θα είναι υπεύθυνη για την αστυνόμευση της περιοχής όπου θα επανεγκατασταθούν κάτοικοι.

Γ) Πρόσβαση στην περιοχή θα επιτρέπεται μέσω check points, που θα καθορίσουν και θα ελέγχουν οι τουρκοκυπριακές αρχές, αν και η ΟΥΝΦΙΚΥΠ μπορεί να έχει παρατηρητές.

Δ) Η περιοχή θα μπορεί να ξαναχρησιμοποιηθεί ως τουριστικός προορισμός και η ‘τουρκική ομόσπονδη δημοκρατία’ θα έχει την υπευθυνότητα να καθορίζει δασμούς και άλλες διευκολύνσεις».

Σύμφωνα, δε, με τον τότε Ειδικό Σύμβουλο του ΟΗΕ, Ούγκο Γκόμπι, ουσιαστικά το Βαρώσι θα διατηρείτο στα χέρια των Τουρκοκυπρίων και του τουρκικού στρατού.

Στις 30 Δεκεμβρίου 1980 ο Τούρκος αξιωματούχος, υπεύθυνος για το Κυπριακό στο τουρκικό υπ. Εξωτερικών, Τουναμπάς, είπε στους Βρετανούς ότι ίσως η τουρκική πλευρά δώσει χάρτη με το μέγεθος της πρότασής τους για το Βαρώσι, και τόνισε εμφαντικά ότι μόνον το Βαρώσι ήταν στη συζήτηση - η παλαιά πόλη της Αμμοχώστου οπωσδήποτε δεν περιλαμβανόταν και στο εδαφικό η τουρκική πλευρά θεωρούσε ως πρώτο βήμα τη συμφωνία για το μέγεθος της περιοχής για την κάθε ζώνη.

Στις 15 Νοεμβρίου 1980, ο Κενάν Ατακόλ (ψευδοϋπουργός εξωτερικών), σε συνάντησή του με αξιωματούχους του Φόρεϊν Όφις, εξήγησε και αυτός περί «επιστροφής» του Βαρωσιού. «Επιβεβαίωσε ότι μόνον η παραθαλάσσια γραμμή με τα ξενοδοχεία προσφερόταν, και, αυτό, όταν θα έπαιρναν εις αντάλλαγμα αναγνώριση του ‘Ερτζάν’...», σημείωσε ο κ. D.J. Plumbly, του Νοτίου Τμήματος Ευρώπης.

(Παραθέτω το συνημμένο στο «βρετανο-αμερικανο-καναδικό σχέδιο» για το Βαρώσι, όπως αυτό βρίσκεται στα βρετανικά αρχεία).

Και ερχόμαστε στα πιο πρόσφατα. Στις 7 Ιουλίου 2019 (ΚΥΠΕ) μεταδόθηκε ότι ο τέως Μόνιμος Εκπρόσωπος της Τουρκίας στο Συμβούλιο της Ευρώπης, πρέσβης Νταριάλ Μπατιμπάι, με δηλώσεις του υποστήριξε ότι το περιουσιακό ζήτημα στα κατεχόμενα (Βαρώσι και Μόρφου) μπορεί να λυθεί μέσω της «επιτροπής ακίνητης περιουσίας».

Την ίδια μέρα, ο συνάδελφος Κώστας Βενιζέλος, σε άρθρο του «Αποκάλυψη: Ο Μεβλούντ Τσαβούσογλου τούς μάζεψε στα κατεχόμενα και τους έδωσε εντολές…», έγραψε ότι το θέμα της Αμμοχώστου συζητήθηκε μετά το Κραν Μοντανά, σε σύσκεψη που έγινε υπό τον Τούρκο Υπουργό Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου στα κατεχόμενα, στις 18 Ιουλίου 2017, και τέθηκαν οι εξής επιλογές:

  • Πρώτον, να δοθεί προτεραιότητα στην έναρξη απευθείας πτήσεων προς το αεροδρόμιο της Τύμπου, σε αντάλλαγμα για το άνοιγμα των Βαρωσίων, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ για τους Ε/κ και «για κοινές συνεργασίες».
  • Δεύτερον, εάν η πρώτη επιλογή δεν προχωρήσει, θα προωθηθεί μια δεύτερη, η οποία τώρα εξετάζεται. Χωρίς να υπάρξει σύγκρουση με τα Ηνωμένα Έθνη, να ανοίξει η περίκλειστη περιοχή υπό «τουρκοκυπριακή διοίκηση».

Εν τω μεταξύ, Ελληνοκύπριοι δικηγόροι στην Κυπριακή Δημοκρατία πασκίζουν να μαζεύουν «πελάτες» για την «επιτροπή» των κατεχομένων…

Ο καθένας ας βγάλει τα δικά του συμπεράσματα, κατά πόσον οι Τούρκοι είχαν ποτέ διάθεση να επιστρέψουν οτιδήποτε, εκτός από την αρπαγή ολόκληρης της νήσου, στηριζόμενοι από το 1957 στη βοήθεια που παίρνουν από τα ίδια τα θύματα. Βάσει του σχεδίου Νιχάτ Ερίμ…

*Ερευνήτρια/δημοσιογράφος