Άξονας Τουρκίας-Πακιστάν-Αζερμπαϊτζάν και στο βάθος πυρηνικά

Έναν κοινό γεωπολιτικό άξονα με χαρακτηριστικά στρατηγικής συνεργασίας προέβαλαν αυτήν την εβδομάδα οι Υπουργοί Εξωτερικών του Πακιστάν, της Τουρκίας και του Αζερμπαϊτζάν, που συναντήθηκαν στη δεύτερη τριμερή συνάντηση στις 13 Ιανουαρίου στην Ισλαμαμπάντ, θέτοντας ουσιαστικά τις βάσεις για τη σύσταση ενός κοινού αμυντικού δόγματος. Ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών, αφού ευχαρίστησε τον Πρόεδρο του Πακιστάν, Αρίφ Αλβί, για τη στάση του προς την Τουρκία και το έργο του στο Κασμίρ, τόνισε μεταξύ άλλων τις προσπάθειες της χώρας του στην καταπολέμηση της «μισαλλοδοξίας κατά του Ισλάμ». Η πιο πάνω εξέλιξη επιβάλλει την ανάγκη εμβάθυνσης των σχέσεων Κύπρου και Ελλάδας με την Ινδία, η οποία άρχισα σιγά-σιγά να αντιλαμβάνεται πως η ισλαμική ατζέντα της Άγκυρας θέτει σε κίνδυνο τα δικά της εθνικά συμφέροντα στο Κασμίρ.

Οι τρεις μουσουλμανικές χώρες, Αζερμπαϊτζάν-Τουρκία-Πακιστάν, συνεχίζουν να αλληλοϋποστηρίζονται σε θέματα εθνικού ενδιαφέροντος σε διάφορα καυτά ανοικτά γεωπολιτικά μέτωπα, όπως ο Καύκασος, το Κασμίρ αλλά και το Κυπριακό. Στην τελευταία εξέλιξη, η σύγκρουση στο Ναγκόρνο Καραμπάχ μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν ανέδειξε σε μεγάλο βαθμό τις στενές σχέσεις του Μπακού με το Πακιστάν και την Τουρκία.

Για την ιστορία σημειώνεται πως το Πακιστάν ήταν δεύτερο μετά την Τουρκία που αναγνώρισε το Αζερμπαϊτζάν ως ανεξάρτητη χώρα στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Ταυτόχρονα, το Πακιστάν είναι η μόνη χώρα που δεν αναγνωρίζει την Αρμενία - ένα βήμα που έκανε σε αλληλεγγύη προς το Μπακού.

Τα τουρκικά αεροσκάφη βοήθησαν το Αζερμπαϊτζάν να εκδιώξει τις αρμενικές δυνάμεις από την περιοχή Ναγκόρνο-Καραμπάχ, που ήταν στο επίκεντρο της στρατιωτικής κλιμάκωσης. Ταυτόχρονα, το Πακιστάν υποστήριξε ανοιχτά τη θέση του Αζερμπαϊτζάν.

Το Αζερμπαϊτζάν, το Πακιστάν και η Τουρκία αλληλοϋποστηρίζονται συνεχώς σε διάφορα διεθνή φόρουμ για θέματα εθνικού ενδιαφέροντος όπως το Κασμίρ, η Κύπρος και το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, είπε. Αυτό ήταν εμφανές στη συνάντηση αυτής της εβδομάδας μεταξύ των Υπουργών Εξωτερικών των τριών χωρών στην Ισλαμαμπάντ. Με κοινή δήλωση εξέφρασαν ανησυχία για τις προσπάθειες της Ινδίας να «αλλάξει τη δημογραφική δομή του Τζαμού και Κασμίρ» και ζήτησαν την επίλυση του «Κυπριακού». Δεν είναι πάντως τυχαίο που οι διαδοχικές πακιστανικές κυβερνήσεις υποστήριξαν τη θέση της Άγκυρας επί του Κυπριακού.

Η ενόχληση Ινδίας με Ερντογάν

Αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι το 2019 ο Τούρκος Πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στην ομιλία του στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, όπου ο ίδιος αυτοπροβλήθηκε περίπου ως ο «μεσσίας» των μουσουλμανικών πληθυσμών, δήλωσε: «Παρά τα ψηφίσματα που εγκρίθηκαν, το Κασμίρ εξακολουθεί να είναι πολιορκημένο και οκτώ εκατομμύρια άνθρωποι έχουν κολλήσει στο Κασμίρ». Αυτή η αναφορά ενόχλησε την Ινδία. Τις ίδιες μέρες ο Πρωθυπουργός της Ινδίας Νεράντα Μόντι συναντήθηκε στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ με τον Πρωθυπουργό της Αρμενίας αλλά και με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Νίκο Αναστασιάδη, με τον ινδικό Τύπο να ερμηνεύει την κίνηση αυτή ως ένα άμεσο μήνυμα προς τον Ερντογάν, πως, αν συνεχίσει να μιλάει για το Κασμίρ, η Ινδία θα συνταχθεί με τους εχθρούς της Τουρκίας.

Διάφοροι Τούρκοι αναλυτές και αρθρογράφοι προειδοποιούν πως αν η Ινδία συμμαχήσει με Κύπρο και Αρμενία, τότε η Άγκυρα θα πρέπει να μποϊκοτάρει τα ινδικά προϊόντα / επιχειρήσεις.

Αποστολή τζιχαντιστών στο Κασμίρ

Ευθυγραμμιζόμενος με την Άγκυρα, ο Πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν Ilham Aliyev εξέφρασε ανησυχία για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων της Ινδίας στην επίμαχη περιοχή του Κασμίρ. Σε πρόσφατες εξελίξεις, σύμφωνα με έρευνα του πρακτορείου ειδήσεων ANF, ο διοικητής μιας από τις πολιτοφυλακές του SNA της Συρίας, της Ταξιαρχίας "Sulayman Shah", ο Μουχάμεντ Αμπού Αμσά, ανακοίνωσε στα μέλη της πολιτοφυλακής του στην κατεχόμενη πόλη Σιγιέ κοντά στο Αφρίν ότι το τουρκικό κράτος ήθελε να μεταφέρει ορισμένες μονάδες στο Κασμίρ. Σύμφωνα με τα όσα μεταδόθηκαν, η Άγκυρα είχε ζητήσει από αυτόν και άλλους διοικητές του SNA να παραθέσουν ονόματα εθελοντών. Εκείνοι που θα συμφωνούσαν να πάνε, θα έπαιρναν αρχικά 2.000 δολάρια. Επιπλέον, η παράτυπη μετεγκατάσταση στρατευμάτων της Τουρκίας στην περιοχή έρχεται σε μια εποχή που αυξάνεται η ένταση μεταξύ των πυρηνικών δυνάμεων Ινδίας και Πακιστάν. Από τις 13 Νοεμβρίου, και οι δύο πλευρές αλληλο-βομβαρδίζονται με βλήματα πυροβολικού στο Κασμίρ με αρκετά θύματα και τραυματίες. Ινδοί κυβερνητικοί αξιωματούχοι ανέφεραν πως «υπάρχει μια προσπάθεια ριζοσπαστικοποίησης Ινδών μουσουλμάνων και στρατολόγησης φονταμενταλιστών, η οποία συντονίζεται από την Τουρκία». Το Νέο Δελχί, σύμφωνα με την εφημερίδα Hindustan, θεωρεί πως η Τουρκία αναδύεται ως «ο κόμβος αντι-ινδικών δραστηριοτήτων», μετά το Πακιστάν.

Στρατιωτική συνεργασία Πακιστάν-Τουρκίας

Ενώ η Άγκυρα έχει ήδη υποστηρίξει το Μπακού με στρατιωτικό εξοπλισμό, η Ισλαμαμπάντ επιδιώκει επίσης να ενισχύσει τους στρατιωτικούς δεσμούς. Μόλις νωρίτερα αυτόν τον μήνα, οι αρχηγοί των ενόπλων δυνάμεων του Αζερμπαϊτζάν και του Πακιστάν συναντήθηκαν και συζήτησαν το θέμα κοινής εκπαίδευσης πιλότων και στρατιωτικές ασκήσεις. Το Πακιστάν και η Τουρκία έχουν ήδη ουσιαστική αμυντική συνεργασία. Η Τουρκία κατασκευάζει πολεμικά πλοία κατηγορίας MILGEM για το Ναυτικό του Πακιστάν και η Άγκυρα αγόρασε 52 εκπαιδευτικά αεροσκάφη Mashahk από το Πακιστάν. Ο Πακιστανός Αρχηγός Ενόπλων Δυνάμεων είπε ότι αισθάνεται την Τουρκία ως “δεύτερο σπίτι του”. «Εκτός από την κοινή κουλτούρα και πίστη, οι αδελφικές χώρες του Πακιστάν και της Τουρκίας έχουν επίσης ομοιότητες στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν στις περιοχές ενδιαφέροντός τους», πρόσθεσε. Ο ίδιος τόνισε την υποστήριξη του Ισλαμαμπάντ στην Άγκυρα για την Κύπρο και άλλα περιφερειακά ζητήματα. Αναλυτές εκτιμούν ότι το επόμενο διάστημα δεν αποκλείεται να υπάρξει “συνεκπαίδευση” με την τουρκική πολεμική αεροπορία σε Ανατολική Μεσόγειο και Αιγαίο. Για την κυβέρνηση του Πακιστανού Πρωθυπουργού Imran Khan, η υποστήριξη του Μπακού στο ζήτημα του Κασμίρ είναι εξέχουσας σημασίας. Από την άλλη, η σχέση Τουρκίας-Πακιστάν εργαλειοποιείται σε μεγάλο βαθμό από τον Imran Khan, που προβάλλει τον εαυτό του ως έναν εθνικιστή ήρωα, ο οποίος οικοδομεί συμμαχίες με τον μουσουλμανικό κόσμο για να νικήσει την «επιθετική Δύση» και τους Σαουδάραβες συμμάχους της.

Ανάπτυξη σχέσεων Κύπρου-Ινδίας

Σε αυτό το πλαίσιο, καθίσταται πλέον ανάγκη τόσο η Κύπρος όσο και η Ελλάδα να επιχειρήσουν να αναπτύξουν περαιτέρω τις σχέσεις τους με την υπερδύναμη της περιοχής, που ονομάζεται Ινδία. Το Νέο Δελχί έχει αρχίσει να κλιμακώνει το ενδιαφέρον του ειδικά για την Ανατολική Μεσόγειο, αφού παρακολουθεί στενά τη δραστηριοποίηση της Κίνας στην περιοχή αυτή, ενώ ενδιαφέρεται και για την ασφάλεια των διεθνών οδών ναυσιπλοΐας. Δεν είναι τυχαίο ότι στις 10 Δεκεμβρίου πραγματοποιήθηκε ο πέμπτος γύρος διαβουλεύσεων μεταξύ Ινδίας και Κύπρου, με τις δυο πλευρές να ανταλλάζουν απόψεις σχετικά με την κρίση στην Ανατολική Μεσόγειο, την τουρκική επιθετικότητα και τις σχέσεις Ινδίας-ΕΕ.

Πυρηνικό φλερτ Ερντογάν - Πακιστάν

Ένας άλλος ορατός κίνδυνος, που προκύπτει από τους δεσμούς Πακιστάν-Τουρκίας, είναι η προοπτική συνεργασίας σε πυρηνικά όπλα, με το Πακιστάν ήδη να είναι στις χώρες που έχουν πυρηνικό εργοστάσιο. Το ενδεχόμενο αυτό δεν πέρασε απαρατήρητο από την Ινδία, με δημοσιεύματα της χώρας να σημειώνουν ότι η ταχεία παραγωγή και διάδοση πυρηνικών και πυραυλικών τεχνολογιών από την Τουρκία αποτελεί μείζονα ανησυχία για τις δημοκρατικές δυνάμεις σε όλον τον κόσμο. Το αυξανόμενο ενδιαφέρον του Τούρκου Προέδρου για τις πυρηνικές και πυραυλικές τεχνολογίες του Πακιστάν, προκειμένου να εκπληρώσει τις γεωπολιτικές του φιλοδοξίες, προκαλεί ήδη ανησυχίες. O Ερντογάν εξέφρασε δημόσια κατά το πρόσφατο παρελθόν τις πυρηνικές του φιλοδοξίες μέσω των ομιλιών. Συγκεκριμένα, τον Σεπτέμβριο του 2019, ο Ερντογάν δήλωσε: «Ορισμένες χώρες έχουν πυραύλους με πυρηνικές κεφαλές, όχι μία ή δύο. Ωστόσο, εμείς υποτίθεται δεν μπορούμε να αποκτήσουμε πυρηνικές κεφαλές. Αυτό, δεν μπορώ να το δεχτώ... Και ακριβώς δίπλα μας, υπάρχει το Ισραήλ, σωστά; Με τα πάντα, είναι τρομακτικό».

Μια πρόσφατη εξέλιξη είναι η σύσταση της Ομάδας Στρατιωτικού Διαλόγου Υψηλού Επιπέδου Τουρκίας-Πακιστάν (HLMDG) στις 22-23 Δεκεμβρίου 2020, η οποία είναι η μεγαλύτερη θεσμική οργάνωση μεταξύ των δύο χωρών σχετικά με την αμυντική συνεργασία. Ο Μιχάαντ Χίλαλ Χουσεΐν ηγήθηκε της πακιστανικής αντιπροσωπίας, ενώ ο αναπληρωτής αρχηγός του τουρκικού στρατού στρατηγός Σελτσούκ Μπαϊρακτάρογλου εκπροσωπούσε την τουρκική αντιπροσωπία.

Η συνάντηση ήταν μέρος μιας σειράς πολλών συναντήσεων υψηλού επιπέδου μεταξύ των στρατιωτικών αξιωματούχων των δύο κρατών. Η πρόοδος που σημειώθηκε σε προηγούμενες συναντήσεις μεταξύ εκπροσώπων της άμυνας εξετάστηκε επίσης και συζητήθηκε. Τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης ανέφεραν ότι, εκτός από άλλα πράγματα, δόθηκε μεγάλη έμφαση στη συνεργασία της αμυντικής βιομηχανίας, συμπεριλαμβανομένης της από κοινού παραγωγής και προμηθειών. Πακιστανοί στρατηγοί συναντήθηκαν επίσης με τον Τούρκο Υπουργό Άμυνας, Χουλούσι Ακάρ, και τον Αρχηγό του Στρατηγού του Τουρκικού Στρατού, Γιάσαρ Γκούλερ.

Διάφορα ΜΜΕ από την Ινδία, επικαλούμενα πληροφορίες από ανθρώπους που είχαν γνώση των συζητήσεων Τουρκίας-Πακιστάν, πιστεύουν ότι η συνάντηση και οι ανακοινώσεις που έγιναν μετά ήταν μόνον η κορυφή του παγόβουνου, καθώς αποτελούν μέρος ενός ευρύτερου σεναρίου για την ανταλλαγή πυρηνικών και πυραυλικών τεχνολογιών μεταξύ των δύο χωρών. Πιστεύεται ότι ο Ερντογάν έχει ζητήσει προσωπικά από τον Αρχηγό του Στρατού του Πακιστάν, στρατηγό Μπαϊάβα, να μοιραστεί την τεχνολογία πυρηνικών όπλων, κάτι με το οποίο, σύμφωνα με πληροφορίες, έχει συμφωνήσει το Πακιστάν. Η συνάντηση οργανώθηκε για να συζητηθούν οι διαδικαστικές πτυχές της μεταφοράς τεχνολογίας που θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν και να καλύψουν τη διαδικασία ταυτόχρονα.

Τουρκικά drones σε Πακιστάν;

Επιπλέον η πακιστανική αμυντική αντιπροσωπία επισκέφθηκε τις τουρκικές αμυντικές εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων των Bakyar (μη επανδρωμένα αεροσκάφη drones), TAI, HAVELSAN και ASELSAN. Συναντήθηκε επίσης με κορυφαίους στρατηγούς του τουρκικού στρατού και γραφειοκράτες που ασχολούνται με την παραγωγή πυραύλων και άλλων εναέριων τεχνολογιών. Ο κατάλογος αυτών των ανθρώπων περιελάμβανε επίσης τον επικεφαλής της Προεδρίας των Τουρκικών Αμυντικών Βιομηχανιών Ισμαήλ Ντεμίρ και τον διευθύνοντα σύμβουλο της Turkish Aerospace Limited (TAI), Τεμίρ Κοτίλ.

Το Πακιστάν μεταφέρει ταχέως τις τεχνολογίες πυραύλων στην Τουρκία και Πακιστανοί επιστήμονες βοηθούν την Τουρκία να αναπτύξει την ικανότητά της στην παραγωγή πυραύλων. Πολλοί Πακιστανοί επιστήμονες εργάζονται επί του παρόντος με την Τουρκία για να ενισχύσουν τις βαλλιστικές και πυρηνικές δυνατότητές της, εκτιμούν διάφοροι αναλυτές. Λειτουργώντας ως μεσάζοντας στις μεταφορές πυραυλικών τεχνολογιών μεταξύ χωρών, το Πακιστάν παραβίασε, σύμφωνα με ΜΜΕ της Ινδίας, με έμμεσο τρόπο το καθεστώς ελέγχου τεχνολογίας πυραύλων (MTCR) και τους κανόνες μη διάδοσης.

Αξίζει να σημειωθεί ότι εδώ και δεκαετίες το Πακιστάν ήταν ο πυρήνας της «μαύρης αγοράς πυρηνικών» και η Τουρκία συμβάλλει στις επιχειρήσεις του Πακιστάν. Η μαύρη αγορά πυρηνικών του Πακιστάν, με επικεφαλής τον Αμπτούλ Κουαντίρ Χαν, βοήθησε πολλές χώρες να μοιραστούν τεχνολογίες πυραύλων. Σύμφωνα με το Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Στρατηγικών Μελετών, οι τουρκικές εταιρείες βοήθησαν τον Κουαντίρ Χαν του Πακιστάν να επιδοθεί στην επιχείρηση πυρηνικών τεχνολογιών για να εισάγει κρυφά υλικά από την Ευρώπη και να εξάγει τα τελικά προϊόντα σε χώρες όπως η Λιβύη, το Ιράν και η Βόρεια Κορέα.

Στο βάθος η Κίνα

Mια άλλη εξέλιξη που δεν πρέπει να περάσει απαρατήρηση είναι οι δεσμοί του άξονα Κίνας-Πακιστάν-Ιράν-Τουρκίας μέσω του λεγόμενου «Νέου Δρόμου του Μεταξιού». Οι κυβερνήσεις της Τουρκίας, του Ιράν και του Πακιστάν θα αναβιώσουν μια διακρατική σιδηροδρομική υπηρεσία που θα συνδέει την Κωνσταντινούπολη, την Τεχεράνη και την Ισλαμαμπάντ το 2021. Ο διεθνικός σιδηρόδρομος ITI αναμένεται να ενισχύσει τη συνδεσιμότητα με την πρωτοβουλία Belt and Road Initiative της Κίνας (BRI) παρέχοντας σιδηροδρομική σύνδεση μεταξύ Κίνας και Τουρκίας, σύμφωνα με το Nikkei Asia.

Οι ρίζες αυτού του μεγάλου έργου βρίσκονται στην ITI Container Train Service, που ξεκίνησε το 2009 υπό την αιγίδα του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας (ΕCO). Η ECO είναι ένας 10μελής πολιτικός και οικονομικός διακυβερνητικός οργανισμός, που ιδρύθηκε το 1985 από το Ιράν, το Πακιστάν και την Τουρκία. Ωστόσο, η υπηρεσία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων έφτασε μέχρι τις δοκιμές και δεν ήταν ποτέ πλήρως λειτουργική. Ωστόσο, οι τρεις χώρες σχεδίαζαν πάντα να παρακολουθούν τα αρχικά εμπορευματικά τρένα με τις υπηρεσίες επιβατών. Η τεράστια διαδρομή εκτείνεται σε 6.540 χλμ. - περισσότερο από το ένα έκτο της παγκόσμιας περιφέρειας. Περίπου 1.950 χλμ. διαδρομής βρίσκονται στην Τουρκία, 2.600 χλμ. στο Ιράν και άλλα 1.990 χλμ. στο Πακιστάν. Το ταξίδι από την Κωνσταντινούπολη στην Ισλαμαμπάντ θα διαρκέσει δέκα ημέρες - πολύ πιο γρήγορα από τις 21 ημέρες διά θαλάσσης μεταξύ Τουρκίας και Πακιστάν.