Αναλύσεις

«Το ’χουμε»: Ένας θαυμαστός καινούργιος κόσμος με ορθόδοξη βιοηθική είναι εφικτός

Η Δρ Ανδρειανή Οδυσσέως τοποθετείται με θάρρος και ελπίδα για την νανοτεχνολογία, την υγεία, την τεχνητή νοημοσύνη, τα τσιπάκια στα εμβόλια και τον υβριδικό πόλεμο.

Ελπιδοφόρα αχτίδα φωτός μέσα στο σκότος ενός δυστοπικού μέλλοντος, που ο κόσμος φοβάται πως επέρχεται, αποτελεί το μήνυμα της Δρος Ανδρειανής Οδυσσέως, Επιστημονικής Διευθύντριας Νανοβιοτεχνολογίας και Νανοϊατρικής του Οργανισμού Έρευνας και Ανάπτυξης EPOS-Iasis.

Η «Σημερινή» συζήτησε με τη βραβευμένη Κύπρια επιστήμονα για τις προοπτικές που ανοίγονται για ερευνητική και πνευματική θωράκιση στο λυκόφως του υβριδικού και ασύμμετρου πολέμου που αναδύεται στην μετα-κορωνοϊού εποχή και πώς διαζωγραφίζεται ο ορίζοντας πέρα από την 4η Βιομηχανική Επανάσταση.

Οικονομολόγοι της Υγείας & Νέα Παγκόσμια Αταξία

«Το ποτάμι δεν γυρίζει πίσω και καλούμαστε να συγκροτήσουμε τις αντιστάσεις μας για να φτιάξουμε εμείς τον καινούργιο μας κόσμο, να μην αφήσουμε να τον φτιάξουν αυτοί που έχουν διαμορφώσει καταστάσεις. Όμως καθοριστικό είναι να διαγνώσουμε τις παθογένειες που αποκάλυψε η δοκιμασία της πανδημίας», ανέφερε στην αρχή της συνέντευξής μας η κ. Οδυσσέως.

Μιλώντας για τον κορωνοϊό, μας είπε χαρακτηριστικά: «Ένας ιός, ένα από τα ατελέστερα πλάσματα της δημιουργίας, ένας “κατώτερος οργανισμός” που δεν είναι καν δομική μονάδα ενός συγκροτημένου συστήματος, έχει αποκαλύψει σε όλες της τις εκφάνσεις την ανεπάρκεια και συλλογικές αδυναμίες μιας πολιτείας. Το τραγικότερο όμως σε αυτήν την πανδημία που βιώνουμε είναι η παταγώδης αποτυχία να ενταχθεί κάθε λειτουργική δομική μονάδα, κάθε καταξιωμένος επιστήμονας, υπάλληλος, εργάτης, γραφειοκράτης, στη θέση μέγιστης και βέλτιστης παραγωγικότητάς του, ώστε να μπορεί να δώσει λύσεις τη στιγμή που απαιτείται. Συνεπακόλουθα, δοκιμάζεται ο οργανισμός του κρατικού μας οικοδομήματος και κάθε όργανο ξεχωριστά και, όπως σε κάθε δοκιμασία, καλείται να αποδείξει κατά πόσον έχει την υπόσταση που τον προσδιορίζει. Έχει αποκαλυφθεί συλλογικά η έλλειψη στρατηγικής σχεδιασμού του ΓεΣΥ, η προσέγγισή μας στην Ιατρική Παιδεία».

Για τις Ιατρικές Σχολές ανέφερε πως τις στήσαμε χωρίς το ελάχιστο θεσμικό και λειτουργικό υπόβαθρο που θα ευνοούσε την εκπόνηση εκείνων των κλινικών μελετών που θα ενίσχυαν την πρωτογενή καινοτομία στην Ιατρική και εξήγησε: «Και τούτο γιατί πολιτικοί και ακαδημαϊκοί δεν έβαλαν το συμφέρον της Ιατρικής Παιδείας και της συνεπακόλουθης ακαδημαϊκής κλινικής πράξης πάνω από σκοπιμότητες, καιροσκοπισμούς και ετσιθελισμούς. Γιατί, εκείνοι που θα έπρεπε να ηγούνται της κλινικής παιδείας και να χαράσσουν στρατηγικό σχεδιασμό για την κάθε διαχείριση κρίσεων, εξακολουθούν να είναι εν πολλοίς διπλοθεσίτες και φυσικά απόντες. Με το υποκείμενο σύστημα να τους καλύπτει προκλητικά».

Επιπλέον, πιστεύει πως η κρίση της πανδημίας αποκάλυψε την εγγενή αδυναμία στην ανθρώπινή μας διάσταση και την ελλιπή πολιτική μας ευθυκρισία. Ανέφερε χαρακτηριστικά πως «η ΕΕ έχει ήδη αναλώσει δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ σε έρευνα στις διαδικασίες γήρανσης και προηγμένες τεχνολογίες “υποβοηθούμενης διαβίωσης” για να δώσουμε παράταση και ποιότητα ζωής στα γηρατειά σε μια Ευρώπη που γηράσκει. Και μετά από ένα χρόνο πανδημίας συνειδητοποιούμε τι; Εφαρμόζουμε τεχνητή διαλογή στην επιβίωση με τη δικαιολογία πως ακολουθούμε τους νόμους της φυσικής επιλογής. Με τους “Οικονομολόγους της Υγείας” να αναζητούν μοντέλα υποστηρικτικά του συστήματος, αλλά όχι και του ανθρώπου. Ενώ, πολιτικές δυνάμεις στον τόπο μας αναδεικνύουν μεθοδεύσεις που συντηρούν την ανεπάρκεια και πολεμούν την όποια θετική εισήγηση θα μπορούσε να κάνει τη διαφορά. Φαίνεται ως να στοχεύουν όλα στο να αποδομήσουμε το παγκόσμιο σύστημα για να επέλθει, όχι μια νέα τάξη πραγμάτων, αλλά μεγιστοποίηση της αταξίας με άλλες δομές».

4η Βιομηχανική Επανάσταση & Κύπρος

Η Δρ Οδυσσέως θεωρεί πως «εμείς είναι που σταματήσαμε να επαναστατούμε!» τη στιγμή ακριβώς που η 4η Βιομηχανική Επανάσταση μπορεί να επιφέρει ριζικές τομές. Θεωρεί πως η κατεύθυνση στην οποία θα στραφεί ο ρους της δικής μας Ιστορίας είναι το μεγάλο μας διακύβευμα.

Ορίζοντας την 4η Βιομηχανική Επανάσταση, η κ. Οδυσσέως θεωρεί πως αυτή βασίζεται στη Νανοτεχνολογία, στη Βιοτεχνολογία και, πρωτίστως, στη νέα γενιά Τεχνολογιών της Πληροφορίας: Κυβερνο-Φυσικά Συστήματα, Διαδίκτυο των Πραγμάτων, Υπολογιστικό Νέφος, Μεγάλα Δεδομένα και ανάλυση δεδομένων, Ρομποτική - Μάθηση μηχανών και Εκτυπωτική 3D, μεταξύ άλλων.

Σε σχέση με την πατρίδα μας, η Δρ Ανδρειανή Οδυσσέως πιστεύει πως όχι μόνο ο τομέας της οικονομίας, αλλά και αυτοί της άμυνας και ασφάλειας επιβάλλεται να αναδιαμορφωθούν με βάση την καινοτομία που σχετίζεται με την 4η Βιομηχανική Επανάσταση:

«Καθίσταται εμφανές πόσο το λάθος είναι το αναπτυξιακό μοντέλο της Κύπρου σε κρίσεις όπως η πανδημία, το μνημόνιο του 2013, κοκ. Πιο λάθος παρά ποτέ στο νέο γεωστρατηγικό γίγνεσθαι που μας επιβάλλεται. Άλλη αντιμετώπιση και άλλο διαμέτρημα θα είχε η Κύπρος. Πρόσφατα η Volkswagen αποφάσισε να μην επενδύσει στην Τουρκία, γιατί η επέμβαση της Τουρκίας στη Συρία χαρακτηρίστηκε ως εισβολή. Εμείς έχουμε 47 χρόνια κατοχή με εκκωφαντική εισβολή και δεν το αξιοποιήσαμε για να αντλήσουμε τις επενδύσεις που αξίζουν και που θα μας έκαναν κέντρο της επανάστασης στην περιοχή. Η Κύπρος διαθέτει απίστευτο πλούτο σε επιστημονικό έργο, κατάρτιση, δεξιότητες, έμπνευση. Με αφορμή νέα ερευνητικά έργα που πήραμε, αναδεικνύεται και το μεγάλο κενό στη δυνατότητα αξιοποίησης αποτελεσμάτων».

Νανοτεχνολογία & Τεχνητή Νοημοσύνη

Ανακοινώθηκαν πρόσφατα επιτυχίες σε ιδιαίτερα ανταγωνιστικά έργα για τον καρκίνο, τις νευροεκφυλιστικές παθήσεις και την Covid – 19 από την ομάδα Νανοβιοτεχνολογίας και Νανοϊατρικής, της οποίας ηγείται η κ. Οδυσσέως. Στο επίκεντρο βρίσκεται η συνέργεια της νανοτεχνολογίας με την τεχνητή νοημοσύνη.

Εξηγεί πως η Νανοτεχνολογία είναι «σωματίδια, υλικά από 1-100 νανόμετρα, ή δομές με επιμέρους συστατικά σε αυτήν την τάξη μεγέθους. Νανόμετρο ίσον 1 δισεκατομμυριοστό του μέτρου! Αν το μέτρο είναι η υδρόγειος, το νανόμετρο είναι μια ρώγα σταφύλι! Και το σημαντικό, προσδιορίστηκε ως επιστήμη τη δεκαετία του 1950, με τη διαπίστωση από τον Richard Feynman πως είμαστε φτιαγμένοι από πολύ μικρές δομικές μονάδες, αλλά είμαστε πολύ μεγάλοι για να το συνειδητοποιήσουμε! Και αυτό σε μια εποχή που το μέγεθος και η εξερεύνηση του μακρόκοσμου μεγαλουργούσε».

Νανοϊατρική, φαρμακολογία & mRNA

Μιλώντας με πάθος για τη νανο-επιστήμη και τις δυνατότητές της, υπογράμμισε τις φανταστικές εφαρμογές στην Ιατρική: «Οι θεμελιώδεις ιδιότητες νανοσωματιδιακών φαρμάκων βελτιστοποιούνται λόγω των φυσικοχημικών χαρακτηριστικών που εισάγονται από τις διαστάσεις σε νανο-κλίμακα. Αυτές αφορούν στην κατανομή του μεγέθους, δηλαδή την αναλογία επιφάνειας προς όγκο, επαναπροσδιορίζοντας την έννοια της φαρμακοκινητικής, το επιφανειακό φορτίο το οποίο μπορεί να βελτιώσει τη διαλυτότητα και να δώσει νέα διάσταση στη βιοδιαθεσιμότητα και τέλος το υλικό πολυ-εθυλεν-γλυκόλη, που χρησιμοποιείται για εξωτερική επικάλυψη και το οποίο εμποδίζει την καταστροφή από μακροφάγα κύτταρα και επιτρέπει μακρά παρουσία στην κυκλοφορία του αίματος. Αυτό ακριβώς χρησιμοποιείται για τα εμβόλια με mRNA! Και κάπως έτσι είναι τα νανοσωματίδια που μεταφέρουν τη δραστική ουσία των εμβολίων αυτών, όπως και πολλών άλλων φαρμάκων με ευπαθή ή και τοξικά μόρια, κυρίως χημειοθεραπευτικών, που είναι ήδη σε κυκλοφορία, βελτιώνοντας σημαντικά τη βιοσυμβατότητα».

Εκκλησία, εμβόλια & νανοτσίπς

Για τις θεωρίες συνωμοσίας γύρω από τα εμβόλια και τον θόρυβο που γίνεται από τους κόλπους της Εκκλησίας, όπως για παράδειγμα από τον Μητροπολίτη Μόρφου Νεόφυτο, η κ. Οδυσσέως είπε πως «δεν είναι εκτός πραγματικότητας» και πως «θέλουμε την Εκκλησία μας να γνωρίζει τις δυνατότητες της επιστήμης, να μας ρωτούν, να μας υποδεικνύουν για να ενισχύουμε το καλό και να δίνουμε απαντήσεις σε όσα προβληματίζουν».

Πρόσθεσε, επίσης, τα εξής εκπληκτικά: «Τα νανοσωματίδια στα εμβόλια είναι εντελώς διαφορετικά από τα νανοτσίπς και τις νανοαντένες που μπορεί να οδηγήσουν σε… πόλεμο νέας γενιάς, καθοδήγηση, ποδηγέτηση. Θα μπορούσε να υπάρχει “κρυμμένο” μέσα στο οποιοδήποτε σκεύασμα τέτοιο νανοϋλικό που να το μετατρέπει σε βιοαισθητήρα που να ανιχνεύεται κ.λπ; Φυσικά και θα μπορούσε. Αλλά οι έλεγχοι που γίνονται πριν από μια έγκριση είναι πολλαπλοί. Εξακολουθούμε να έχουμε εύλογες απορίες, που κυρίως απορρέουν από τη ριζική αλλαγή που έχει επιφέρει αυτή η πανδημία στον τρόπο που ζούμε και σκεφτόμαστε; Αν ναι, μπορούμε να το μάθουμε αυτό με μια σειρά απλών εξετάσεων στο περιεχόμενο του κάθε εμβολίου και του κάθε σκευάσματος».

Βιοηθική, Ορθοδοξία, εμφυτεύσιμα οργανίδια & πνευματική θωράκιση

Για να γίνει πιο συγκεκριμένη, έδωσε το πιο κάτω παράδειγμα: «Την τεχνολογία του “brain machine interaction” την έχουμε και την αναπτύσσουμε ήδη και εμείς στο εργαστήριό μας, στην ομάδα Νανοβιοτεχνολογίας και Νανοϊατρικής! Αναπτύσσουμε εμφυτεύσιμα οργανίδια από κύτταρα του ίδιου του ασθενούς που παράγουν μόρια κατά του καρκίνου και ρυθμίζονται από μια κορδέλα που φέρει ο ασθενής και έχει αντένα που εκπέμπει ραδιοσυχνότητες! Ναι, αυτό γίνεται με το Πανεπιστήμιο Κύπρου και άλλες 5 ομάδες, πήρε πολύ ανταγωνιστική χρηματοδότηση και η ΕΕ ήθελε να το παρουσιάσει στο Futuris, αλλά μας έκοψε τα φτερά ο κορωνοϊός. Τον έλεγχο όμως πώς θα επικοινωνεί ο εγκέφαλος του ασθενούς με το σύστημα και πώς θα αυτορυθμίζεται η θεραπεία, εμείς τον καθορίζουμε. Αν τώρα θέλω εγώ… Η βιοηθική θα μου βάλει φραγμούς και μέτρα, όπως γίνεται και σε θέματα γενετικής. Θέλουμε την Εκκλησία μας, τους ιεράρχες μας να μας θωρακίσουν πνευματικά για να μπορούμε να συμμετέχουμε στο νέο γίγνεσθαι γιατί το ποτάμι δεν γυρίζει πίσω. Θα αναδυθεί θαυμαστός καινούργιος κόσμος και μόνο συντεταγμένα θα μπορέσουμε να βάλουμε το δικό μας στίγμα».

Κατασκοπεία, αμυντική θωράκιση & ασφάλεια πολιτών

Για την Δρα Οδυσσέως η συνέργεια νανοτεχνολογίας, νανοϋλικών και τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να δώσει σημαντικές λύσεις στην προσωπική ασφάλεια των πολιτών και ώθηση στην αμυντική θωράκιση της Κύπρου. Για παράδειγμα, τα νανοδίκτυα επικοινωνίας παρέχουν δυνατότητες για νέες μορφές ασφάλειας, αν γίνονται με καλή πρόθεση, αλλά και δυνατότητες παραβίασης ασφάλειας, αν γίνονται με κακή πρόθεση:

«Οι αμυντικοί μηχανισμοί/φορείς, που διαμορφώνουν γεωπολιτικές εξελίξεις, πρωτοστατούν και κατευθύνουν αναδυόμενες τεχνολογίες. Το wifi/wireless communication, η ασύρματη επικοινωνία και το διαδίκτυο αναπτύχθηκαν από απαίτηση του αμερικανικού Πενταγώνου μετά τον πόλεμο στον Κόλπο για επικοινωνία σε περίπτωση πυρηνικής έκρηξης και αδυναμίας μετακίνησης, καταστροφής εγκαταστάσεων κ.λπ. Αυτό ακριβώς συμβαίνει τώρα με την κοσμογονική αναδιαμόρφωση που επιφέρει η συγκεκριμένη πανδημία. Και η διαχείρισή της χρειαζόταν ευθύς εξ υπαρχής γνώση βαθιά αυτών των πραγματικοτήτων, αντιμετώπιση ως μείζονα εθνική υπόθεση με μακρόπνοες γεωπολιτικές προεκτάσεις. Η κατασκοπία και παρακολούθηση έδωσε ώθηση στα εμφυτεύσιμα συστήματα. Μπορούν να με παρακολουθούν; Υπό προϋποθέσεις, ναι! Αλλά και υπό τις δικές μας προδιαγραφές μπορούν να παρακολουθούν την πορεία μιας νόσου και να “εκτοξεύουν” την κατάλληλη στιγμή, το κατάλληλο φάρμακο για τον κατάλληλο ασθενή. Μπορούν να μας βάλουν μικρο- ή νανο-τσιπ ως ταυτότητα, με όλες τις πληροφορίες μας μέσα; Φυσικά και μπορούν αν θέλουν και εμείς δεν έχουμε τις γνώσεις να το αντιληφθούμε. Συσκευές που μπορούν να φορεθούν, τα γνωστά “wearables” και που μπορούν να είναι σε ασύρματη επικοινωνία μέσα από ραδιοσυχνότητες, οπτικά ή ακουστικά κύματα με αισθητήρες ως αυτοκόλλητες ταινίες ή βιο-εμφυτεύσιμα συστήματα είναι τεχνολογικά εφικτά και τυγχάνουν ήδη πολλών εφαρμογών, κάποιες ιδιαίτερα σημαντικές για την αντιμετώπιση δύσκολων παθήσεων. Γι’ αυτό και είναι σημαντικό να γνωστοποιούνται σε κάθε πολίτη, στη γλώσσα και διατύπωση που μπορεί να κατανοήσει, οι δυνατότητες και αδυναμίες της κάθε τεχνολογίας για να ξέρει αν θα αντιδράσει αλλά και πώς θα αντιδράσει. Να μη χάνει το δίκαιό του, στο τέλος κατηγορούμενος ως “αρνητής”, “ψεκασμένος”, “αιρετικός”. Για την Ιατρική σήμερα θέλουμε και αγωνιζόμαστε να είναι τεσσάρων διαστάσεων, τα γνωστά “4P” – “Personalised, Predictive, Preventive, Participatory”. Δηλαδή, εξατομικευμένη, προγνωστική, προληπτική και κυρίως συμμετοχική».

Συλλογή γενετικών πληροφοριών από PCR/rapid tests

Η κ. Οδυσσέως ήγειρε επίσης μερικά σοβαρά ερωτήματα για το τι γίνεται με τις προσωπικές γενετικές πληροφορίες που συλλέγονται μαζί με τα PCR και rapid tests που γίνονται σε μαζική κλίμακα:

«Σκεφτήκαμε τη διαχείριση γενετικής πληροφορίας από δείγματα για Covid - 19 όταν εγείρουμε τόσους προβληματισμούς για τα εμβόλια, και καλώς τους εγείρουμε, λέω εγώ. Τόσα διαφορετικά ιδιωτικά εργαστήρια, συλλέγουν κάθε μέρα δείγματα ρινοφαρυγγικού βλεννογόνου, όπου κατασκηνώνει αυτός ο ιός. Ο ιός μέσα σε κύτταρα μεγαλώνει και αυτά τα κύτταρα περιέχουν το γενετικό μας υλικό. Ποιος ο έλεγχος και θεσμικό πλαίσιο για όλα αυτά τα ιδιωτικά εργαστήρια ανά τον κόσμο; Και στην Κύπρο ειδικότερα, πώς έχει διασφαλιστεί ότι μαζί με το RNA του ιού δεν απομονώνεται και το DNA των κυττάρων μας για να τύχει της οποιασδήποτε επεξεργασίας και αξιοποίησης αργότερα; Ποιο πλαίσιο καθορίζει τη διαχείριση αυτού του υλικού, όλων αυτών των δεδομένων; Συνεπώς, μας χρειάζονται νέες δομές και στη βιοηθική. Η Εκκλησία έχει πολλά να μας δώσει σε μιαν αμφίδρομη σχέση και να προφυλάξει το ποίμνιό της. Να κάνει τη γνώση δύναμη, να αξιοποιήσει τα δώρα του Θεού που αποκαλύπτονται μέσα από ερευνητικές δραστηριότητες και εκεί που με διαύγεια και τη φώτιση που μπορεί να αντλήσει, διαβλέπει κινδύνους, να τους υποδεικνύει. Και δουλειά μας είναι να κάνουμε τις επιβαλλόμενες αναπροσαρμογές. Γιατί η γνώση είναι δύναμη αλλά και δίκοπο μαχαίρι στα χέρια ανθρώπων με διαφορετικούς στόχους και σκοπούς. Και η έρευνα σε όλη τη Δημιουργία είναι Θεία Εντολή, “καὶ κατακυριεύσατε αὐτῆς” (Γένεσις, 1, 28), αυτό μας ζητά ο Δημιουργός. Όχι να καταδυναστεύσουμε τη Δημιουργία και ό,τι την συναποτελεί, αλλά να γίνει κτήμα μας, να την κατέχουμε καλά. Πώς λένε σήμερα τα νέα παιδιά “το ‘χω” για κάτι που γνωρίζουν καλά; Γι’ αυτό και ο επιστήμονας οφείλει να ηγείται χωρίς να ποδηγετείται».

Μετατόπιση παραδείγματος, οικονομία & αριστεία

Κλείνοντας τη συναρπαστική συζήτησή μας, η κ. Οδυσσέως καταλήγει: «Η αξιοποίηση και πρακτική εφαρμογή της τεκμηριωμένης επιστημονικής αριστείας ως μετρήσιμου μεγέθους είναι η μόνη απάντηση στη διαχρονική μας ανεπάρκεια με επιτομή τη διαχείριση της κοσμογονικής πανδημίας. Με την κοσμογονία που συντελείται. Βιώνουμε μια πρωτοφανή μετατόπιση παραδείγματος στη δομή των κοινωνιών, στις ανάγκες και τα νέα επαγγέλματα που απαιτούν οι προκλήσεις. Έχει ήδη υπολογιστεί πως 80% των υφιστάμενων επιχειρήσεων δεν θα επαναλειτουργήσουν, θα κλείσουν. Έχουμε μπροστά μας ένα τρομακτικό πεδίο με αμέτρητα σημεία που μπορεί, αν ενωθούν, να αποτελέσουν αφετηρίες και να διαμορφώσουν νέους δρόμους. Εκείνος που θα καταφέρει να ενώσει σωστά αυτά τα σημεία, αυτές τις κουκίδες, θα είναι πρωτοπόρος, θα είναι μπροστά. Η παρούσα δομή εξουσίας, δυστυχώς, δεν φαίνεται ακόμη να έχει καν αναγνωρίσει αυτούς τους σηματοδότες».

*Αστυνομικές Σπουδές, Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου

(δημοσιεύθηκε στη «Σημερινή της Κυριακής», 07/02/2021, στήλη «Άμυνας & Ασφάλειας Αφηγήματα»)

07-02-2021.jpg