Επιταχύνεται ο ενεργειακός διάδρομος Ανατολικής Μεσογείου

Στην Κύπρο φτάνει αύριο η Ισραηλινή Υπουργός Ενέργειας, η οποία θα συνοδεύεται από ομάδα της, προκειμένου να καταλήξουν μαζί με το Υπουργείο Ενέργειας Κύπρου σε μια δίκαιη και αμοιβαία επωφελή συμφωνία για όλα τα μέρη σχετικά με το ζήτημα αξιοποίησης των κοιτασμάτων «Αφροδίτη» και «Ισάι». Αυτό αποκάλυψε η Υπουργός Ενέργειας Νατάσα Πηλείδου σε συνέντευξη που παραχώρησε στην εφημερίδα «Σημερινή». Η κ. Πηλείδου αναφέρθηκε, μεταξύ άλλων, στα αποτελέσματα του Συνεδρίου GasTech2022 του Μιλάνου και τις προοπτικές αξιοποίησης των κοιτασμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο. Μίλησε επίσης για τα επόμενα βήματα στην Κυπριακή ΑΟΖ και τη γεώτρηση στο «Ζευς 1», καθώς και τα προαπαιτούμενα για την υλοποίηση του αγωγού EastMed. H Υπουργός Ενέργειας μίλησε για την αξιολόγηση της πρότασης της Energean για μεταφορά ισραηλινού αερίου στην Κύπρο για υγροποίηση σε πλωτή πλατφόρμα, αλλά και τα βήματα για τροποποίηση του μοντέλου αγοράς ηλεκτρισμού της Κύπρου

Το Συνέδριο GasTech 2022

Πρόσφατα δώσατε το παρών στο ενεργειακό Συνέδριο GasTech 2022, όπου ανάμεσα στα θέματα που συζητήθηκαν ήταν και οι προοπτικές εκμετάλλευσης φυσικού αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο. Τι κρατάτε από τα όσα λέχθηκαν από ομολόγους σας και ανθρώπους της βιομηχανίας της ενέργειας;

Με την προσπάθεια της Ευρώπης για απεξάρτηση από το φυσικό αέριο της Ρωσίας να εντατικοποιείται, κοινή θέση των συνομιλητών μου στη διεθνή έκθεση Gastech 2022, στο Μιλάνο της Ιταλίας, είναι πως, προς αυτήν την κατεύθυνση, μπορούν και πρέπει να συμβάλουν και τα αποθέματα αερίου της Ανατολικής Μεσογείου. Ξεκινώντας από το κοίτασμα «Ταμάρ» το 2009, στις ΑΟΖ της Κύπρου, του Ισραήλ και της Αιγύπτου έγιναν ανακαλύψεις που ανέρχονται συνολικά στα 2.200 δις κυβικά μέτρα (Bcm) ή 78 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια (Tcf) φυσικού αερίου, με περίπου 600 Bcm ή 21 Tcf από αυτά να εκτιμάται ότι παραμένουν ακόμα διαθέσιμα για εξαγωγή.

Άρα, κι αυτό είναι που αναδείχθηκε απ’ όλους στα πάνελ όπου συμμετείχα, είναι προς όφελος τόσο των χωρών της περιοχής, όσο και της ίδιας της ΕΕ, να εργαστούμε από κοινού για να επιταχυνθεί η δημιουργία του ενεργειακού διαδρόμου της Ανατολικής Μεσογείου, μεταξύ άλλων, μέσω των εργασιών του East Mediterranean Gas Forum (EMGF), του οποίου η Κύπρος έχει την Προεδρία το 2022. Πρέπει μαζί με τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην περιοχή μας να βρούμε τις απαραίτητες συνέργειες σε υποδομές και δράσεις, ενώ αναγκαίες είναι και οι διάφορες διακρατικές συμφωνίες που κατά καιρούς συνάπτονται, όπως το Μνημόνιο που υπέγραψαν ΕΕ, Ισραήλ και Αίγυπτος, στο περιθώριο της τελευταίας Υπουργικής Συνάντησης του EMGF, για συνεργασία στις εξαγωγές φυσικού αερίου στην ΕΕ.

Με αυτόν τον τρόπο θα πετύχουμε να καταστεί η Ανατολική Μεσόγειος εναλλακτική πηγή ενεργειακού ανεφοδιασμού της ΕΕ, ενισχύοντας τις προσπάθειες που καταβάλλονται, τόσο για την ενεργειακή της ασφάλεια, όσο και για την ενεργειακή της μετάβαση.

Πρέπει να σημειώσω εδώ ότι το θέμα της προοπτικής τα κυπριακά κοιτάσματα να συνεισφέρουν ουσιαστικά στον ενεργειακό εφοδιασμό της Ευρώπης, θα συζητηθεί τον ερχόμενο μήνα με την Επίτροπο Ενέργειας, Kadri Simson, κατά την επίσημη επίσκεψή της στην Κύπρο, με αφορμή και το συνέδριο EMGF Energy Transition Conference, που διοργανώνουμε στη Λευκωσία, στο πλαίσιο της Προεδρίας της Κύπρου στον οργανισμό East Mediterranean Gas Forum.

Η πρόταση της Energean

Στα χέρια της Κυβέρνησης και του ΥΠΕΝ βρίσκεται εδώ και καιρό η πρόταση της Energean για μεταφορά αερίου από την ισραηλινή ΑΟΖ ανοικτά της Κύπρου για υγροποίηση σε πλωτή μονάδα. Πότε να αναμένουμε τη λήψη τελικής απόφασης και πόσο ρεαλιστική είναι η υλοποίηση μιας τέτοιας πρότασης;

Όπως ανακοινώθηκε, έχουν συσταθεί δύο ομάδες εργασίας, οι οποίες αξιολογούν την πρόταση της εταιρείας˙ η μία για την αξιολόγηση όλων των τεχνικών ζητημάτων και η άλλη για την εξέταση της δυνατότητας χρηματοδότησης του έργου από ευρωπαϊκά κονδύλια. Επιπρόσθετα, το έργο έχει ενταχθεί στη Μονάδα Διευκόλυνσης Επιχειρήσεων, η οποία λειτουργεί υπό το Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας, για τη διευκόλυνση και επιτάχυνση των απαραίτητων διαδικασιών αδειοδότησης.

Στο τέλος της ημέρας, όμως, ο χρόνος ολοκλήρωσης της αξιολόγησης θα εξαρτηθεί από τις πρόσθετες πληροφορίες που πρέπει να υποβληθούν από την εταιρεία, καθότι υπάρχουν αρκετές αβεβαιότητες και εκκρεμότητες, όπως για παράδειγμα η επιβεβαίωση των ποσοτήτων φυσικού αερίου από τα κοιτάσματα της εταιρείας που θα διατεθούν για να καλύψουν τις ανάγκες του έργου, το πλάνο ανάπτυξής τους, η εξασφάλιση άδειας εξαγωγής από την Κυβέρνηση του Ισραήλ κ.λπ.

Τα επιβεβαιωμένα κοιτάσματα

Πόσα είναι συνολικά τα διαθέσιμα-επιβεβαιωμένα κοιτάσματα που έχουν εντοπιστεί στην Κυπριακή ΑΟΖ και πότε να αναμένουμε τα επόμενα αποτελέσματα από τις γεωτρήσεις που είναι προγραμματισμένες;

Μαζί με τα 2.5 Tcf που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα στη γεώτρηση «Κρόνος-1» (Τεμάχιο 6), έχουμε μέχρι σήμερα στην κυπριακή ΑΟΖ ανακαλύψεις φυσικού αερίου που ανέρχονται στα 12 με 15 Tcf. Συγκεκριμένα, στο Τεμάχιο 12 το κοίτασμα «Αφροδίτη» εκτιμάται στα 4.5 Tcf, ενώ η αρχική εκτίμηση του κοιτάσματος «Γλαύκος» στο Τεμάχιο 10 ήταν στα 5 με 8 Tcf. Επιπλέον, στο Τεμάχιο 6 είχε επίσης ανακαλυφθεί το 2018 ταμιευτήρας φυσικού αερίου εξαιρετικής ποιότητας στον στόχο «Calypso-1». Τα αποτελέσματα του «Καλυψώ» είναι ακόμα υπό αξιολόγηση και τα γεωλογικά δεδομένα που προέκυψαν από τη γεώτρηση «Κρόνος-1» θα αξιοποιηθούν, μεταξύ άλλων, και για την εκτίμηση των διαθέσιμων ποσοτήτων στο εν λόγω κοίτασμα.

Σε κάθε περίπτωση, θα είμαστε σύντομα σε θέση να γνωρίζουμε πολύ περισσότερα όσον αφορά το δυναμικό υδρογονανθράκων στην κυπριακή ΑΟΖ, αφού όλοι οι αδειούχοι μας προχωρούν πλέον σε ταυτόχρονη εντατικοποίηση των ερευνητικών τους προγραμμάτων. Η κοινοπραξία των Eni και Total Energies θα ολοκληρώσει εντός των επόμενων εβδομάδων τη νέα γεώτρηση που πραγματοποιεί στο Τεμάχιο 6, στον στόχο «Zeus-1», ενώ κανονικά προχωρούν και οι σεισμικές έρευνες που διεξάγει στα Τεμάχια 5 και 10 η ExxonMobil. Επιπλέον, εντός του πρώτου τριμήνου του 2023 η Chevron προγραμματίζει τη νέα γεώτρηση αξιολόγησης που ανακοίνωσε στο «Αφροδίτη».

Ο EastMed

Το τελευταίο διάστημα, μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και την ενεργειακή κρίση που επιδεινώθηκε, πυκνώνουν τα ιταλικά δημοσιεύματα που κάνουν λόγο για αναθέρμανση του ενδιαφέροντος της χώρας για τον EastMed. Από τις επίσημες επαφές σας διακρίνατε ότι η Ιταλία κινείται προς αυτήν την κατεύθυνση για στήριξη του συγκεκριμένου έργου μέσω επέκτασης με τον αγωγό Poseidon;

Η ενεργειακή κρίση που δημιουργήθηκε συνεπεία του πολέμου στην Ουκρανία έχει αναθερμάνει τη συζήτηση για εναλλακτικές πηγές φυσικού αερίου και σχετικές υποδομές, συμπεριλαμβανομένου και του αγωγού φυσικού αερίου EastMed. Εάν και εφόσον διαφανεί τελεσίδικα πως ο εν λόγω αγωγός είναι οικονομικά και τεχνικά εφικτός, μπορεί να συμβάλει στην επιδιωκόμενη διαφοροποίηση των πηγών και διαδρομών ενέργειας.

Από το 2013 μέχρι και σήμερα, το έργο συμπεριλαμβάνεται στη λίστα των Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος (ΕΚΕ) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ως στρατηγική επιλογή της ΕΕ για ενίσχυση της ασφάλειας του ενεργειακού της εφοδιασμού. Βάσει των σχετικών δεσμεύσεων του Φορέα Υλοποίησης προς την ΕΕ, τέλη του 2022 με αρχές του 2023, αναμένεται να ολοκληρωθούν οι τελικές τεχνοοικονομικές μελέτες FEED για τον EastMed, οι οποίες, μαζί φυσικά και με την ίδια την αγορά φυσικού αερίου, θα καθορίσουν την απόφαση για υλοποίηση ή μη του έργου.

Δημιουργείται η εντύπωση πως ο αγωγός EastMed ξεκίνησε ως ένα ενεργειακό project και κατέληξε ένα πολιτικο-επικοινωνιακό εργαλείο. Επί της ουσίας, όμως, μπορεί αυτό το έργο να γίνει οικονομικά βιώσιμο και παράλληλα συμβατό με τα σχέδια για πράσινη μετάβαση της Ε.Ε.;

Επαναλαμβάνω ότι ο EastMed είναι από το 2013 στη λίστα των Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ακριβώς διότι αποτελεί στρατηγική επιλογή της ΕΕ για ενίσχυση του ενεργειακού της εφοδιασμού, αφού θα διαφοροποιεί τις πηγές και διαδρομές φυσικού αερίου, του καυσίμου – γέφυρα για την ενεργειακή μας μετάβαση. Αυτή υπήρξε διαχρονικά και η θέση της Κύπρου, με τον EastMed να έχει την πολιτική στήριξη της χώρας μας, της Ελλάδας και του Ισραήλ, ενώ δημόσια στήριξη έλαβε και από χώρες των Βαλκανίων.

Μια ακόμα σημαντική παράμετρο αποτελεί και το ότι ο Φορέας Υλοποίησης του EastMed αξιολογεί πλέον και τρόπους για να καταστεί δυνατή η μεταφορά μέσω του αγωγού και υδρογόνου, της τεχνολογίας που αναδεικνύεται κλειδί για τη σταδιακή μετάβαση της ΕΕ στις εκπομπές ρύπων μηδενικού ισοζυγίου. Ωστόσο, ο εν λόγω αγωγός θα υλοποιηθεί μόνον εάν είναι τεχνικά και οικονομικά βιώσιμος, βάσει των διαθέσιμων ποσοτήτων που θα μπορούν να διοχετευθούν σε πιθανές αγορές.

Η «Αφροδίτη»

Εδώ και αρκετά χρόνια παρατηρείται μια τεράστια καθυστέρηση για το θέμα εμπορικής εκμετάλλευσης του κοιτάσματος «Αφροδίτη». Δόθηκαν κάποια χρονοδιαγράμματα στις εμπλεκόμενες εταιρείες σε Κύπρο-Ισραήλ για να βρεθεί κάποια λύση. Πού βρισκόμαστε στο συγκεκριμένο ζήτημα;

Επιτρέψτε μου να ξεκαθαρίσω εδώ ότι αναφέρεστε σε δύο διαφορετικές διαδικασίες, οι οποίες προχωρούν ταυτόχρονα και ανεξάρτητα. Η μία αφορά στις συζητήσεις που κάνουμε με τη διαχειρίστρια εταιρεία του «Αφροδίτη», τη Chevron, για βελτιστοποίηση του Σχεδίου Ανάπτυξης του κοιτάσματος, και η δεύτερη διαδικασία έχει να κάνει με τις διαπραγματεύσεις που διεξάγουμε με το Ισραήλ για διευθέτηση του ζητήματος των κοιτασμάτων «Αφροδίτη» και «Ισάι».

Ξεκινώντας, λοιπόν, με την πρώτη, να σημειώσω ότι η Chevron κινείται εντός των χρονοδιαγραμμάτων που προβλέπει η σύμβαση μεταξύ της κοινοπραξίας και της Κυπριακής Δημοκρατίας. Εντός αυτού του πλαισίου, μας έχει διαβεβαιώσει πως θα τεθεί ενώπιόν μας για έγκριση, μέχρι το τέλος του έτους, το βελτιστοποιημένο Σχέδιο Ανάπτυξης και Παραγωγής του «Αφροδίτη». Υπενθυμίζω πως το Σχέδιο Ανάπτυξης είχε συμφωνηθεί μεταξύ Κυπριακής Δημοκρατίας και Αδειούχου κοινοπραξίας τον Νοέμβριο του 2019 και προνοεί για τη μεταφορά του φυσικού αερίου της «Αφροδίτης» με αγωγό σε ένα από τα τερματικά υγροποίησης της Αιγύπτου, όπου θα υγροποιείται με στόχο τις πρώτες εξαγωγές προς την Ευρώπη το 2027. Αυτό που επεξεργάζεται πλέον η Chevron είναι, πέραν του απευθείας αγωγού προς την Αίγυπτο, τα σενάρια αξιοποίησης συνεργιών με εγκαταστάσεις που υπάρχουν στην περιοχή και πάλι για τη μεταφορά του φυσικού αερίου του «Αφροδίτη» στην Αίγυπτο. Επιπλέον, όπως έχουν ήδη ανακοινώσει και δημόσια, στις αρχές του 2023 η κοινοπραξία του «Αφροδίτη» θα προχωρήσει με νέα επιβεβαιωτική γεώτρηση.

Από την πλευρά της Κυβέρνησης, για να στηρίξουμε τις συζητήσεις των εταιρειών, Κύπρος και Αίγυπτος υπογράψαμε, το 2018, διακρατική συμφωνία για τον υποθαλάσσιο αγωγό μεταφοράς φυσικού αερίου από το κοίτασμα «Αφροδίτη» στην Αίγυπτο, στο πλαίσιο της οποίας, εδώ και έναν περίπου χρόνο, έχει συσταθεί κοινή Τεχνική Επιτροπή που εξετάζει όλες τις πτυχές της κατασκευής του αγωγού. Συγκεκριμένα, εξετάζονται η χωρητικότητα, οι τεχνικές προδιαγραφές, οι οικονομικές πτυχές και η πορεία του αγωγού.

Αξίζει να αναφέρω εδώ ότι με τις κατάλληλες συνέργιες ο αγωγός προς την Αίγυπτο μπορεί να αξιοποιηθεί επίσης για τη μεταφορά πρόσθετων ανακαλύψεων που γίνονται στην κυπριακή ΑΟΖ, με στόχο τη βέλτιστη ανάπτυξή τους.

Σε σχέση με τις διαπραγματεύσεις που συνεχίζονται μεταξύ Κύπρου και Ισραήλ για διευθέτηση του ζητήματος των κοιτασμάτων «Αφροδίτη» και «Ισάι», να σημειώσω ότι η εξέλιξη και η έκβασή τους δεν επηρεάζουν τις πιο πάνω διαδικασίες που ακολουθούνται για το κοίτασμα «Αφροδίτη». Υπενθυμίζω ότι τα δύο αρμόδια Υπουργεία Ενέργειας ηγούνται της όλης προσπάθειας, μέσω θεσμοθετημένου διαλόγου τόσο σε επίπεδο Υπουργών, όσο και τεχνικών ομάδων. Σήμερα, είμαστε στο στάδιο διορισμού εμπειρογνώμονα, με όρους εντολής να εξετάσει ενδελεχώς τα δεδομένα και να καταλήξει σε μια δίκαιη και αμοιβαία επωφελή συμφωνία για όλα τα μέρη. Για τον σκοπό αυτό φθάνει στην Κύπρο η Ισραηλινή Υπουργός Ενέργειας και η ομάδα της αύριο Δευτέρα, 19 Σεπτεμβρίου.

Αλλαγή μοντέλου στην ηλεκτρική ενέργεια

Μετά την ολοκλήρωση της συνόδου των Υπουργών Ενέργειας των χωρών της ΕΕ επαναλήφθηκε η ανάγκη επανασχεδιασμού της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, μέσω του λεγόμενου target model. Για την περίπτωση της Κύπρου τι ακριβώς μπορεί να σημαίνει αυτή η αλλαγή μοντέλου στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας;

Το αυξημένο κόστος της ενέργειας και η προφανής αδυναμία των αγορών ηλεκτρισμού να προστατεύσουν τους καταναλωτές χωρίς κάποιου είδους κρατική ή άλλη παρέμβαση, οδήγησε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην αναζήτηση συγκεκριμένων λύσεων. Η Κύπρος, λοιπόν, της οποίας το μοντέλο αγοράς βασίζεται στο Ευρωπαϊκό Μοντέλο Στόχος (European Target Model), συμμετέχει ενεργά, μέσω του Υπουργείου Ενέργειας, στις συζητήσεις που γίνονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο για να διαπιστωθεί κατά πόσον το υφιστάμενο μοντέλο αγοράς θα πρέπει να τροποποιηθεί ή να παραμείνει ως έχει και να θωρακιστεί από επιπρόσθετα μέτρα.

Συγκεκριμένα, σε τοποθέτησή μου για το θέμα κατά το τελευταίο Έκτακτο Συμβούλιο Ενέργειας, στις 9 Σεπτεμβρίου, τόνισα ακριβώς ότι ορισμένα στοιχεία του Μοντέλου Στόχου θα μπορούσαν να τύχουν επανασχεδιασμού, καλώντας την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προχωρήσει με ενδελεχή εξέταση, συμπεριλαμβανομένης και της διενέργειας μελέτης εκτίμησης επιπτώσεων, για τροποποίηση του μοντέλου αγοράς ηλεκτρισμού. Κατά πόσον οι όποιες αλλαγές θα επηρεάσουν σε μεγάλο ή μικρό βαθμό την Κύπρο, αυτό παραμένει να διευκρινιστεί και να μελετηθεί, αφού δούμε ποιες ακριβώς αλλαγές θα εισηγηθεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Αυτή είναι μια άσκηση στην οποία ήδη προβαίνουμε εδώ στην Κύπρο, αφού, μαζί με τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας Κύπρου και το ΕΤΕΚ, εργαζόμαστε τους τελευταίους δύο περίπου μήνες για αξιολόγηση της πιθανής αναδιαμόρφωσης του μοντέλου αγοράς ηλεκτρισμού, με στόχο τη μείωση του κόστους του στον τελικό καταναλωτή.