«Τα πάντα ρει» και στις προεκλογικές διαδικασίες

Στην πιο σημαντική περίοδο του προεκλογικού αγώνα εισερχόμαστε από σήμερα. Απομένουν μόλις δύο εβδομάδες για τις προεδρικές εκλογές, οι οποίες ενδέχεται να αποδειχθούν ως οι πλέον κρίσιμες. Σύμφωνα με τον πολιτικό αναλυτή και επίκουρο καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, Δρα Γιάννο Κατσουρίδη, στην πολιτική αυτός ο χρόνος είναι σημαντικός. Όπως στη ζωή, έτσι και στις προεκλογικές διαδικασίες ισχύει το ρητό «τα πάντα ρει», αφού τον τελικό λόγο θα έχουν οι πολίτες που θα πάνε στην κάλπη για να καταθέσουν την ψήφο τους. Υπό αυτήν την έννοια, σύμφωνα με τον Δρα Κατσουρίδη, δεν θα πρέπει να είμαστε απόλυτοι στις εκτιμήσεις μας, αποκλείοντας οποιαδήποτε αλλαγή στα δεδομένα όπως τα γνωρίζουμε αυτήν τη στιγμή.

Παρόλα αυτά, σε συνέντευξη που μας παραχώρησε, ο κ. Κατσουρίδης μεταξύ άλλων μιλά για το πιθανότερο σενάριο της έκβασης των αποτελεσμάτων του πρώτου γύρου των προεδρικών εκλογών, ενώ καταγράφει ποιοι είναι οι άγνωστοι «Χ» στην εξίσωση δεύτερος γύρος, που ίσως καθορίσουν το τελικό αποτέλεσμα.

Η μακρά προεκλογική εκστρατεία δεν ωφελεί κανέναν

- Είναι μάλλον η πρώτη φορά που ο προεκλογικός αγώνας είχε τόσο μακρά χρονική διάρκεια. Θεωρείτε πως αυτό είναι προς όφελος των υποψηφίων και των ψηφοφόρων; Κατά την άποψή σας η μακρά αυτή περίοδος ευνόησε κάποιους υποψηφίους; Συγκεκριμένα, ποιος από τους υποψηφίους ευνοήθηκε και ποιος όχι;

Είναι όντως η μακρύτερη σε χρονική διάρκεια προεκλογική εκστρατεία που έχουμε βιώσει σε προεδρικές εκλογές. Σημάδι και αυτό μιας σημαντικής αλλαγής που συντελείται, αν δεν έχει συντελεστεί ήδη, στον τρόπο λειτουργίας του πολιτικού και κομματικού μας συστήματος, με την έννοια ότι τα πολιτικά κόμματα φαίνεται να είναι πλέον σε μια διαρκή εκλογική κινητοποίηση. Αυτό, και για να το συνδέσω με το ερώτημά σας, αφαιρεί τη δυνατότητα, τη θέληση και την ευχέρεια των πολιτικών οργανισμών να επεξεργάζονται, να προτείνουν και εν τέλει να υλοποιούν πολιτικά προγράμματα. Η διαρκής εκλογική κινητοποίηση λειτουργεί εξ ορισμού εις βάρος ουσιαστικών πολιτικών προγραμμάτων και επεξεργασιών, αφού η σκέψη και η δράση είναι περισσότερο ψηφοθηρική εκ των πραγμάτων. Τα κόμματα μετατρέπονται σε εκλογικούς μηχανισμούς σκεπτόμενα σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, παρά να υιοθετήσουν μια πιο μακρόπνοη στρατηγική και σχεδιασμό. Δεδομένου του ειδικού βάρους των πολιτικών κομμάτων στη διακυβέρνηση των κρατών, αυτή η συνθήκη της διαρκούς εκλογικής κινητοποίησης δεν δημιουργεί σημαντικό κοινωνικό όφελος.

Η μακρά προεκλογική εκστρατεία δεν είναι επωφελής ούτε για τους υποψηφίους, ούτε και για τους ψηφοφόρους για τον λόγο που εξήγησα πιο πάνω. Ειδικά μακροπρόθεσμα. Σε βραχυπρόθεσμο επίπεδο, ενδεχομένως, η παροχολογία και η ικανοποίηση αιτημάτων να ευνοεί μερίδες ψηφοφόρων, αλλά αυτό είναι συγκυριακό και εφήμερο. Στη συγκεκριμένη προεκλογική εκστρατεία, και με την εκ των υστέρων γνώση, δεν θεωρώ ότι έχει βοηθήσει ούτε τους υποψηφίους που πρωταγωνίστησαν στην έναρξή της, αλλά ούτε και τους άλλους. Μάλλον οδηγεί σε περαιτέρω κούραση και εν τέλει απαξίωση της πολιτικής ως διαδικασίας και ως ουσίας. Δημοσκοπικά, εκλογικά, παρατηρούμε συγκεκριμένες τάσεις που διαμορφώθηκαν εξαρχής και δεν αλλοιώθηκαν δραματικά στη διάρκεια της μακράς προεκλογικής.

Δεν είδαμε προτάσεις για ριζοσπαστικές αλλαγές

- Θεωρείτε ότι τα προγράμματα των υποψηφίων απαντούν με ουσιαστικό τρόπο στα πραγματικά προβλήματα που ταλανίζουν την Κύπρο και τους πολίτες της; Και τελικά τα προγράμματα των υποψηφίων εξυπηρετούν περισσότερο προεκλογικές ανάγκες και σκοπιμότητες ή όντως μπορεί να αποτελέσουν πολιτικές και πλάνα διακυβέρνησης που μπορούν να υλοποιηθούν;

Πρώτα να πω ότι έστω και με κάποια αργοπορία όλοι σχεδόν οι υποψήφιοι, και οι θεωρούμενοι ως βασικοί αλλά και οι υπόλοιποι, κατέθεσαν προγράμματα και προτάσεις. Κάποιες εξ αυτών μάλιστα ενδιαφέρουσες και ουσιαστικές, αν και αυτό είναι καθαρά υποκειμενικό. Δεν θα πήγαινα ως το σημείο να τις χαρακτηρίσω ολοκληρωμένο πλαίσιο πολιτικών και πλάνο διακυβέρνησης, για έναν απλό λόγο. Όλοι σχεδόν, με εξαίρεση ενός που θέτει ζήτημα αλλαγής του ευρύτερου κοινωνικού μοντέλου, κατέθεσαν προτάσεις στο πλαίσιο του συγκεκριμένου μοντέλου φιλελεύθερης, ευρωπαϊκής δημοκρατίας, στο οποίο λειτουργούμε ήδη. Αυτό να μην το ξεχνάμε, διότι το βασικό πλαίσιο πολιτικών και παραμέτρων λειτουργίας της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως και όλων των κρατών-μελών της ΕΕ, καθορίζονται, εν πολλοίς, από τις Βρυξέλλες. Πέραν του 80% της εθνικής νομοθεσίας εκπορεύεται από εκεί και με τη συμμετοχή, βεβαίως, των κρατών μελών. Δεν είναι δηλαδή απλώς αποτέλεσμα μιας ευρωκρατίας.

Η δική μου εκτίμηση, λοιπόν, είναι ότι έχουμε μπροστά μας συγκεκριμένες επιμέρους εισηγήσεις, θέσεις και προτάσεις πολιτικής που κινούνται στο προλεχθέν πλαίσιο, με διαφορετικές πινελιές από τον κάθε υποψήφιο ως προς την έμφαση σε επιμέρους πτυχές. Είτε αυτό αφορά στη διαφάνεια είτε στο κράτος δικαίου είτε στην οικονομία είτε στον πολιτισμό. Δεν είναι, όμως, ολοκληρωμένα πλάνα διακυβέρνησης με ριζικές ή ριζοσπαστικές αλλαγές. Μάλλον κατευθυντήριες γραμμές στην καλύτερη περίπτωση, των οποίων η συνοχή καθορίζεται από αυτό που ανέφερα πριν, την ΕΕ. Αντικειμενικά, αρκετές εξ αυτών απαντούν σε προεκλογικές ανάγκες και σκοπιμότητες. Το θεωρώ εν μέρει φυσιολογικό. Για να μη μηδενίζουμε, όμως, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι κάποιες από τις προτάσεις αντιμετωπίζουν ουσιαστικά προβλήματα του λαού, όπως, για παράδειγμα, η επαναφορά της ΑΤΑ, η μεταφορά σε πιο περιβαλλοντικά φιλικές πολιτικές, η ισότητα των φύλων, η ανάγκη για φορολογική μεταρρύθμιση, για να αναφέρω ορισμένα.

Πόσο ανατρέψιμα είναι τα δημοσκοπικά ευρήματα;

- Εκτιμάτε ότι τα μέχρι τώρα δημοσκοπικά ευρήματα μπορούν να ανατραπούν; Και αν ναι, πώς; Ποια είναι τα σενάρια που βλέπετε ως πιθανά;

Στη ζωή «τα πάντα ρει» και ο τελικός λόγος είναι σε αυτούς που θα παν στην κάλπη να καταθέσουν την ψήφο τους. Υπό αυτήν την έννοια, δεν θα πρέπει να είμαστε απόλυτοι στις εκτιμήσεις μας, αποκλείοντας οποιαδήποτε αλλαγή στα δεδομένα όπως τα γνωρίζουμε αυτήν τη στιγμή. Έστω και αν έμειναν μόλις δύο εβδομάδες, στην πολιτική αυτός ο χρόνος είναι σημαντικός. Έχοντας πει αυτό, δεν πιστεύω ότι είναι το πιθανότερο σενάριο να ανατραπεί δραματικά η εικόνα που έχουμε. Τα δεδομένα, όπως διαμορφώνονται, τείνουν στο ότι ο ένας εκ των δύο διεκδικητών στον δεύτερο γύρο θα είναι ο κ. Χριστοδουλίδης, αλλά για τον δεύτερο διεκδικητή δεν είναι εύκολο να γίνει πρόβλεψη, δεδομένου ότι η μεταξύ τους απόσταση σε όλες τις μετρήσεις κινείται στα όρια του στατιστικού λάθους. Αυτή η εκτίμηση βασίζεται στα δημοσκοπικά ευρήματα 35 περίπου μετρήσεων κοινής γνώμης που έχουν πραγματοποιηθεί έως τώρα και οι οποίες όλες κατατείνουν στην παραπάνω ανάγνωση. Η μεγάλη απόσταση του πρώτου από τους υπόλοιπους δύο βασικούς διεκδικητές, το σχετικά υψηλό ποσοστό βεβαιότητας ψήφου και η αποδυνάμωση των κομματικών ταυτίσεων και μηχανισμών τα τελευταία χρόνια ενισχύουν την εκτίμηση αυτή.

Οι άγνωστοι «Χ» στην εξίσωση δεύτερος γύρος, αν μου επιτρέπεται η μαθηματική αναλογία, είναι, πρώτο, πώς θα συμπεριφερθούν τα άτομα που δεν εντοπίζονται στις μετρήσεις, δεύτερο, το τελικό ποσοστό συμμετοχής που όσο υψηλότερο θα είναι μάλλον θα ευνοεί τον κ. Χριστοδουλίδη που θεωρητικά έχει πιο χαλαρή ψήφο, τρίτο, τον κομματικό συναισθηματισμό μερίδας των ψηφοφόρων προς το τέλος της εκστρατείας, που αν λειτουργήσει, θα ευνοήσει τους υποψηφίους των μεγάλων κομμάτων και τέταρτο, την κρυφή ψήφο, που όση υπάρχει, λογικά, είναι υπέρ του κ. Χριστοδουλίδη.

Εκλογικά αυτοκτονικό το ενδεχόμενο συνεργασίας ΔΗΣΥ - ΑΚΕΛ

- Σε περίπτωση που ένας εκ των δύο φιναλίστ είναι ο Νίκος Χριστοδουλίδης, πόσο πιθανό θεωρείτε ότι είναι να συνεργαστούν ΔΗΣΥ - ΑΚΕΛ στον δεύτερο γύρο;

Το θεωρώ απίθανο να γίνει, να μην πω αδύνατο. Το θεωρώ εκλογικά αυτοκτονικό και πολιτικά αυτοακυρωτικό, ειδικά στην περίπτωση του ΑΚΕΛ. Και στον ΔΗΣΥ, όμως, θα έχει πιθανές διαλυτικές συνέπειες. Η άποψη αυτή βασίζεται σε μια υπόθεση εργασίας και ένα αφήγημα ότι τα δύο κόμματα έχουν ταυτόσημες θέσεις κυρίως στο Κυπριακό. Κατανοώ ότι υπάρχουν ακόμα και εντός των δύο κομμάτων άτομα που το συμμερίζονται. Η ανάλυση των θέσεων, τοποθετήσεων και προγραμμάτων των δύο κομμάτων, όμως, καταδεικνύει ότι υπάρχουν επί της ουσίας διαφορές τόσο στο Κυπριακό, όσο και σειρά άλλων ουσιαστικών ζητημάτων, όπως η οικονομία, ο πολιτισμός, τα εργασιακά, το κράτος πρόνοιας, κ.λπ. Οι διαφορές δεν είναι μόνο ιστορικές, είναι ουσιαστικές και παροντικές. Σε περίπτωση που ένα εκ των δύο κομμάτων δεν καταφέρει να περάσει τον υποψήφιό του στον β' γύρο, θεωρώ πολύ πιο εύκολο για τον ΔΗΣΥ να στηρίξει άμεσα ή έμμεσα τον κ. Χριστοδουλίδη, δεδομένου ότι είναι άτομο του χώρου του ΔΗΣΥ και που οι πιο πολλοί ψηφοφόροι του ΔΗΣΥ θα θεωρούν πιο κοντά τους έναντι του κ. Μαυρογιάννη. Σαφώς το δίλημμα θα είναι μεγαλύτερο για το ΑΚΕΛ παρά για τον ΔΗΣΥ.

«Ο κομματικός χάρτης βρίσκεται υπό αναμόρφωση»

- Μετά τις εκλογές θεωρείτε ότι ο κομματικός χάρτης στην Κύπρο ενδέχεται να αλλάξει;

Δεν το θεωρώ απομακρυσμένο σενάριο. Άλλωστε οι εκλογές και όχι μόνο στην Κύπρο λειτουργούν πολλές φορές ως επιταχυντές πολιτικών εξελίξεων ή δρομολογούν πολιτικές εξελίξεις. Όλα θα εξαρτηθούν βεβαίως από το ποιοι υποψήφιοι θα περάσουν στον δεύτερο γύρο, τι συμμαχίες και επιλογές θα γίνουν μεταξύ πρώτης και δεύτερης Κυριακής και, βέβαια, ποιος θα κερδίσει. Αν θέλουμε να είμαστε ακριβείς, όμως, θα αναγνωρίσουμε ότι ο κομματικός χάρτης βρίσκεται υπό αναμόρφωση, εν κινήσει αν προτιμάτε, εδώ και καιρό. Αφενός, έχουμε σημαντική μείωση των ποσοστών των παραδοσιακών κομμάτων, έχουμε είσοδο και ενίσχυση νέων κομμάτων, αλλά και πολύ αυξημένη αποχή. Αφετέρου, εξακολουθεί ακόμα και με αυτές τις αλλαγές που συντελέστηκαν, να υπάρχει ένα δεδομένο κενό πολιτικής εκπροσώπησης κατά μήκος του ιδεολογικού φάσματος. Το γεγονός ότι μεγάλες μάζες του λαού δεν εγγράφονται στους εκλογικούς καταλόγους, άλλοι τόσοι ή και περισσότεροι απέχουν και ορισμένοι κάνουν πιο συγκυριακές επιλογές, καταδεικνύει ότι στο κομματικό μας σύστημα υπάρχουν σημαντικά κενά εκπροσώπησης. Επιπλέον, κάποιοι εκ των υποψηφίων και όχι μόνο, έχουν ήδη αναφερθεί στην πρόθεσή τους για δημιουργία νέων πολιτικών σχηματισμών. Τώρα, αν αυτό θα γίνει και κυρίως αν θα έχει διάρκεια, είναι μια εντελώς διαφορετική συζήτηση.