Το δίλημμα του Προέδρου για την εμπλοκή της ΕΕ στο Κυπριακό

Σε αμηχανία βρίσκονται Αθήνα και Λευκωσία, αφού η Τουρκία ρίχνει τορπίλη στη διπλωματία των σεισμών και με την επικείμενη επίσκεψή του στα κατεχόμενα, στις 18 Απριλίου, ο Ταγίπ Ερντογάν ετοιμάζει νέες φιέστες για την ανάδειξη της πολιτικής των «δύο κρατών» στη λογική των σταθερών, επεκτατικών θέσεων της χώρας του από το Αιγαίο ώς την Κύπρο. Όσο, δε, για τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη, όπως τα πράγματα εξελίσσονται, το ερώτημα που εγείρεται έχει ως εξής: Κατά πόσον η εμπλοκή της ΕΕ στο Κυπριακό θα βοηθήσει σε μια διχοτομική μορφή λύσης επί τη βάσει των συγκλίσεων και του Κραν Μοντανά ή σε μια δημοκρατική διευθέτηση για την επανενσωμάτωση των Τουρκοκυπρίων και των κατεχομένων στην Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία επί τη βάσει του πρωτοκόλλου 10 εντάχθηκε ολόκληρη στην ΕΕ ως ενιαίο υπό κατοχή κράτος.

Πώς ο Τσαβούσογλου καθόρισε τον ελληνοτουρκικό διάλογο

Τι εννοεί η Λευκωσία θα δώσει κίνητρα στην Τουρκία

Συνδέεται και πώς η πορεία της Άγκυρας στην ΕΕ με τη λύση

Περνά ή όχι το μεταναστευτικό μέσα από τις επιδιώξεις της Τουρκίας στην ΕΕ

Τραβά το χαλί ο Τσαβούσογλου

Ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου τραβά το χαλί κάτω από τα πόδια της Αθήνας και ο Ερντογάν κάτω από το πόδια της Λευκωσίας. Ο Τούρκος Πρόεδρος δεν θα διενεργήσει παράνομη επίσκεψη στα κατεχόμενα, με αφορμή τα εγκαίνια του παράνομου αεροδρομίου της Τύμπου, για διακοπές, αλλά για να στείλει τα δικά του διχοτομικά μηνύματα επί τη βάσει της πολιτικής των «δύο κρατών» με ισότιμη κυριαρχία, που είναι συνέχεια του Κραν Μοντανά και των δυο ισότιμων συνιστώντων κρατών με πολιτική ισότητα.

Πάντως ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου ξεκαθάρισε προ ολίγων ημερών πως θα ήταν δυνατή η επανέναρξη των συνομιλιών μεταξύ της χώρας του και της Ελλάδας, μετά τις εκλογές της 14ης Μαΐου, εάν και όταν σχηματιστεί η νέα από την άλλη πλευρά ελληνική Κυβέρνηση. Ο Τούρκος ΥπΕξ επισήμανε ότι ο διάλογος μπορεί να γίνει με μιαν ατζέντα, που θα περιλαμβάνει:

1. Την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών του Αιγαίου.
2. Τη διευκρίνιση του καθεστώτος αριθμού νησιών, τα οποία η τουρκική αντιπολίτευση θεωρεί υπό ελληνική κατοχή, και την έκταση του εναέριου χώρου, τον οποίο η Τουρκία αναγνωρίζει για την Ελλάδα στα έξι και όχι στα 10 ναυτικά μίλα, που είναι σήμερα, εξ ου και οι συνεχείς αερομαχίες.
3. Το θέμα της υφαλοκρηπίδας και της έκτασης των χωρικών υδάτων της Ελλάδας στα έξι και όχι στα 12 ναυτικά μίλα.

Όπως μάλιστα διευκρίνισε, αυτή περίπου θα είναι και η ατζέντα σε περίπτωση που οι δύο χώρες θελήσουν να υπογράψουν συνυποσχετικό για το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, προκειμένου να επιλυθούν εκεί οι διαφορές τους. Σημειώνεται ότι το Διεθνές Δικαστήριο δεν λειτουργεί όπως τα εθνικά, αλλά έχει πολιτικό χαρακτήρα και η απόφασή του εμφανίζεται ως άλλοθι παραχώρησης τμήματος της ελληνικής κυριαρχία χωρίς να κατηγορηθεί η όποια ελληνική Κυβέρνηση για εσχάτη προδοσία.

Ο προδομένος Δένδιας

Ο Έλληνας ΥπΕξ Νίκος Δένδιας αισθάνθηκε προδομένος από τον Τούρκο ομόλογό του, διότι το τελευταίο διάστημα επιδιώκει διακαώς να πείσει την ελλαδική και την κυπριακή κοινή γνώμη ότι η Άγκυρα μάς τείνει χείρα φιλίας και διαλόγου, την οποία εμείς δεν μπορούμε να αρνηθούμε. Προσθέτει, δε, ότι από τη βελτίωση των ελλαδοτουρκικών σχέσεων θα ανοίξει ο δρόμος λύσης του Κυπριακού. Η Λευκωσία, μάλιστα, έσπευσε να ισχυριστεί με δηλώσεις του Προέδρου Νίκου Χριστοδουλίδη και του Υπουργού Εξωτερικών Κωνσταντίνου Κόμπου ότι συμφωνεί με τον κ. Δένδια. Μετά τις νέες τοποθετήσεις του Τσαβούσογλου, ο Έλληνας ΥπΕξ δείχνει να μη θέλει ν’ αποδεχθεί την πραγματικότητα. Θεώρησε τη στάση του Τούρκου ομολόγου του ως προϊόν προεκλογικού κλίματος, ως να μην είναι οι πάγιες τουρκικές θέσεις, και πρόσθεσε: «Έχω επισημάνει πολλές φορές ότι οφείλουμε και οι δύο πλευρές να προστατεύσουμε αυτό το κλίμα το οποίο διαμορφώθηκε». Είναι ως να έστελνε το μήνυμα στην άλλη πλευρά: «Μη με εκθέτετε»… Διότι, έδωσε ήδη τη στήριξή του στην τουρκική υποψηφιότητα για τον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό, σκοτώνοντας μαζί με τη Λευκωσία, για να μην εκτεθούμε διεθνώς, την προοπτική εκείνης του πρώην Υφυπουργού Ναυτιλίας, Βασίλη Δημητριάδη. Το γεγονός προκαλεί ακόμη αντιδράσεις, και ανάγκασε: 1. Τη Λευκωσία να πει δημόσια ότι διαφωνεί με την Αθήνα για τη στήριξη της τουρκικής υποψηφιότητας. 2. Τον κ. Δένδια να ισχυριστεί ότι η Κύπρος δεν κείται μακράν και ότι η Τουρκία οφείλει να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία. Παρότι εύηχη θέση και ορθή, πόρρω απέχει από την πραγματικότητα, διότι: Α) Η Ελλάδα είναι μεν εγγυήτρια δύναμη, αλλά χωρίς την απαιτούμενη αποτρεπτική παρουσία στην Κύπρο. Β) Πώς είναι δυνατό η Αθήνα να ισχυρίζεται ότι η Τουρκία πρέπει να αναγνωρίσει το ενιαίο κράτος της Κυπριακής Δημοκρατίας από τη μια και να συμφωνεί από την άλλη με τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη για επανέναρξη συνομιλιών με στόχο ένα νέο Κραν Μοντανά; Και τι θα γίνει εκεί; Στην καλύτερη περίπτωση θα διαλυθεί το ενιαίο κράτος της Κυπριακής Δημοκρατίας και θα αντικατασταθεί από δυο ισότιμα συνιστώντα κράτη, εκ των οποίων το ένα θα είναι το σημερινό ψευδοκράτος.

Πρόεδρος εν μέσω πυρών

Εδώ είναι που μπαίνει στο κάδρο ο Κύπριος Πρόεδρος. Ενώ ο ίδιος προσπαθεί να πείσει και εσωτερικά και διεθνώς ότι θέλει λύση, τόσο η αντιπολίτευση στη Λευκωσία όσο και στα κατεχόμενα τον θεωρούν υπεύθυνο για την αποτυχία του Κραν Μοντανά και, ως εκ τούτου, θέτουν θέμα αξιοπιστίας λόγων και πράξεων. Γίνεται δηλαδή προσπάθεια να αμφισβητήσουν τις προθέσεις του Προέδρου και ταυτοχρόνως να του ασκήσουν πιέσεις για να γίνει πιο υποχωρητικός. Ήδη, τόσο ο ίδιος όσο και ο ΥπΕξ, Κ. Κόμπος, υποστήριξαν ότι θα δώσουν κίνητρα στην Τουρκία, μέσω της ΕΕ. Εμείς γιατί να δώσουμε κίνητρα; Η Άγκυρα οφείλει να εφαρμόσει το Πρόσθετο Πρωτόκολλο και την τελωνειακή ένωση προτού προχωρήσουμε στο θέμα για την αναβάθμιση της υφισταμένης. Αυτή η πρακτική, τού δίνω προτού μου ζητήσουν, με την προσδοκία ότι μπορεί να εκθέσουμε την Τουρκία ή να την καταστήσουμε διαλλακτικότερη, δεν είναι νέα. Άρα, ποιαν αλλαγή κομίζουν στην εξωτερική τους πολιτική Χριστοδουλίδης - Κόμπος; Αυτή η πολιτική: Πρώτο, έχει υιοθετηθεί από το ’74 ώς σήμερα και έχει οδηγήσει στην κλιμάκωση της τουρκικής επιθετικότητας και στη λογική των δύο κρατών. Δεύτερο, έχει φέρει τον Πρόεδρο να βρίσκεται αυτήν τη στιγμή εν μέσω των διασταυρούμενων πυρών του ΑΚΕΛ και της τουρκικής πλευράς ότι φέρει ευθύνη για την αποτυχία του Κραν Μοντανά. Ο ίδιος, δε, αισθάνεται την πίεση και, προκειμένου να κερδίσει άλλοθι, αναφέρεται σε ένα νέο Κραν Μοντανά, με αποτέλεσμα να κινδυνεύει να παγιδευτεί στην ίδια του την πολιτική. Γιατί; Διότι το νέο του λάθος με ένα νέο Κραν Μοντανά θα είναι χείριστο του προηγούμενου. Εάν πάει σε νέο Κραν Μοντανά είτε θα δεχθεί τα δύο κράτη είτε θα δεχθεί τον τετραγωνισμό του κύκλου, με άλλα λόγια, ένα πολιτειακό σύστημα μεταξύ δύο ισότιμων συνιστώντων κρατών και δύο απολύτως κυρίαρχων. Εάν δεχθεί τον τετραγωνισμό του κύκλου, θα κατηγορηθεί ότι αποδέχθηκε απαράδεκτη λύση. Εάν πάει στο νέο Κραν Μοντανά, το οποίο αυτός επιδίωξε να τορπιλιστεί, θα επωμιστεί το βάρος μεγάλου δυσβάσταχτου χρέους ευθύνης.

Διχοτόμηση ή δημοκρατική λύση

Στη σκηνικό υπάρχει και η υφιστάμενη τουρκική αντιπολίτευση, η οποία μπορεί να γίνει κυβέρνηση και της οποίας οι θέσεις είναι πιο ακραίες από αυτές του Ερντογάν στο Κυπριακό και στο Αιγαίο. Εκτιμάται, δε, ότι θα επιδιώξει δυτικόστροφη πολιτική, που σημαίνει την επαναθέρμανση των σχέσεών της με την ΕΕ και τις ΗΠΑ. Σε ό,τι αφορά την ΕΕ, είναι για την Τουρκία ανοικτά τα θέματα της βίζας και της αναβαθμισμένης τελωνειακής ένωσης. Η Λευκωσία ισχυρίζεται ότι θα τα συνδέσει με την επανέναρξη των συνομιλιών. Πώς, όμως; Για να προχωρήσουν οι τουρκικές επιδιώξεις, θα πρέπει: 1. Να ανοίξει η Τουρκία τα λιμάνια και τα αεροδρόμιά της σε πλοία και αεροσκάφη της Κυπριακής Δημοκρατίας. Δηλαδή θα πρέπει να άρει το ναυτιλιακό και αεροπορικό εμπάργκο, το οποίο, όμως, συνδέει με τη λειτουργία του παράνομου αεροδρομίου της Τύμπου, που σημαίνει την αποδοχή του ψευδοκράτους ως «χωριστής οντότητας». Με άλλα λόγια, «acknowledgment». Το προηγούμενο, δηλαδή, στάδιο της πλήρους αναγνώρισης. Πώς θα αντιδράσει η Λευκωσία; Θα επαναφέρει τα ΜΟΕ Κασουλίδη; 2. Να δεχθεί και να εγκαθιδρύσει σχέσεις με το Υπουργείο Δικαιοσύνης της Κυπριακής Δημοκρατίας και να εφαρμόσει τη συμφωνία επανεισδοχής για το μεταναστευτικό, που θα βοηθήσει στην αντιμετώπιση του προβλήματος μέσω της γραμμής αντιπαράταξης. Οι οφειλόμενες αυτές νομικές και διπλωματικές κινήσεις της Τουρκίας είναι στη γραμμή της αντιδήλωσης της 21ης Σεπτεμβρίου του 2005, που ρητώς καθορίζει ότι, για να προχωρήσει η ενταξιακή πορεία της Άγκυρας, θα πρέπει να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία. Αυτή είναι η στρατηγική των Αθηνών και της Λευκωσίας; Διότι, αυτή η στρατηγική δεν οδηγεί σε νέο Κραν Μοντανά και στη διχοτόμηση, αλλά σε μια νέα προσέγγιση, που θα είναι, όπως πολλάκις έχουμε αναλύσει, στη βάση του bottom up και όχι του top down. Αυτό σημαίνει ότι οι αρχές της ΕΕ καθορίζουν τη λύση και επανενσωματώνουν τα κατεχόμενα στην Κυπριακή Δημοκρατία και όχι οι κανόνες των τουρκικών τανκς, που διχοτομούν το ενιαίο κράτος σε δύο συνιστώντα κράτη, εκ των οποίων το ένα θα είναι το σημερινό ψευδοκράτος. Εμείς από τις στήλες αυτές είμαστε ξεκάθαροι στο πλαίσιο δημοκρατικού διαλόγου πώς πρέπει να γίνει η εμπλοκή της ΕΕ στο Κυπριακό και πώς θα πρέπει να συμπεριφερθεί η Τουρκία για να κάνει βήματα στην ενταξιακή της πορεία, έτσι ώστε το Κυπριακό να οδηγηθεί σε δημοκρατική λύση και όχι σε μια διχοτομική μορφή λύσης, όπως προβλέπεται μέσω ενός νέου Κραν Μοντανά.

*Δρ των Διεθνών Σχέσεων