Τι ακριβώς έγινε το 1974

Μέρος Β΄

17η και 18η Ιουλίου

Σύνοψη γεγονότων της 17ης Ιουλίου και μερικές λεπτομέρειες:

Στο Λονδίνο οι Μακάριος, Ουίλσον και Κάλαχαν συμφωνούν την ακολουθητέα γραμμή για επαναφορά του Μακαρίου στην εξουσία: 1) Άσκηση διπλωματικών πιέσεων από ΝΑΤΟ και ΕΟΚ προς τη Χούντα να αποσύρει όλους τους Έλληνες αξιωματικούς από την Κύπρο και να αντικαταστήσει τον Σαμψών με συνταγματικό καθεστώς. 2) Αν αυτό αποτύχαινε, που θεωρείτο βέβαιο, μονομερής στρατιωτική επιχείρηση από την Τουρκία. Οι λεπτομέρειες της ενέργειας αυτής συμφωνήθηκαν αργά το βράδυ μεταξύ Ουίλσον – Κάλαχαν με Ετζεβίτ. Δηλαδή οι Βρετανοί α) αρνήθηκαν να επιτρέψουν την είσοδο του τουρκικού στρατού από τις βάσεις τους, β) δεν θα παρεμπόδιζαν την εισβολή των Τούρκων αλλά γ) θα παρεμπόδιζαν οποιαδήποτε απόπειρα από την Ελλάδα να στείλει στρατιωτικές ενισχύσεις.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Ενώ δόθηκε το πράσινο φως στην Τουρκία για εισβολή, σε καμιά από τις συνομιλίες της 17ης Ιουλίου δεν έγινε νύξη για τον χρόνο αποχώρησης των Τουρκικών στρατευμάτων που θα εισέβαλλαν ή χρονοδιάγραμμα παραμονής τους στην Κύπρο!

ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑ: Ο Βρετανός πρωθυπουργός Ουίλσον περηφανεύεται για τη φιλεσπλαχνία του προς τον Μακάριο – στην ουσία τον ειρωνεύεται - ότι του έδωσε καθαρό πουκάμισο να φορέσει και ότι έστειλε ανθρώπους στους ορθόδοξους ναούς του Λονδίνου και του βρήκαν καθαρό ράσο για να αλλάξει!

18 Ιουλίου (Πέμπτη)

Εξίσου καθοριστική για τις εξελίξεις που αφορούσαν την Κύπρο ήταν η 18η Ιουλίου. Ο εκπρόσωπος του Κίσιντζερ υφυπουργός Εξωτερικών Jo Sisco φτάνει στο Λονδίνο και ενημερώνεται για τις εξελίξεις και τις αποφάσεις που πάρθηκαν την προηγούμενη μέρα. Είχε δύο συναντήσεις με τον Κάλαχαν και δύο με τον Ετζεβίτ, προτού ο τελευταίος αναχωρήσει για την Άγκυρα. O Sisco προσπαθεί να μάθει από τον Ετζεβίτ, ποιες ήταν οι απαιτήσεις της Τουρκίας, για να μην προχωρήσει σε στρατιωτική ενέργεια και αυτές ήταν το 1) μέρος του σχεδίου όπως περγράφεται πιο πάνω και 2) η παραχώρηση πρόσβασης (διαύλου) των Τουρκοκυπρίων προς τη θάλασσα, και με αυτό εννοούσε πρόσβαση του θύλακα Χαμίτ Μάντρες- Βόρειας Λευκωσίας-Κιόνελι-Αγύρτας προς την ακτή της Κερύνειας!

Οι βασικοί στόχοι των ΗΠΑ ήταν δύο 1) Να αποτραπεί Ελληνοτουρκικός πόλεμος που θα είχε καταστροφικές συνέπειες για την νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ και 2) Να αποτραπεί Σοβιετική εμπλοκή στο Κυπριακό.

Στόχος πλέον του Sisco, αφού έμαθε τις τουρκικές απαιτήσεις, ήταν να τις μεταφέρει στην Ελληνική Κυβέρνηση την οποία να πείσει ή να πιέσει να αποδεχθεί.

Ο Μακάριος στις 11.00 της 18ης Ιουλίου αναχωρεί για τη Νέα Υόρκη. Φτάνει στις 13.30 και μεταβαίνει στο πολυτελέστατο ξενδοχείο Carlyle, το οποίο χρησιμοποιούσε πριν τον θάνατό του ο μ. Τζον Κένετι όταν επισκεπτόταν τη Νέα Υόρκη. (Σημειώνω εδώ την έκπληξή μου για αυτή την επιλογή διαμονής, αφού στο Λονδίνο ο Αρχιεπίσκοπος δεν είχε χρήματα να αγοράσει ένα πουκάμισο και ζήτησε δανεικό από τον Ουίλσον). Εκεί με τον Ευγένιο Ρωσσίδη επεξεργάζεται τα σημεία και τη διατύπωση τής επικείμενης ομιλίας του στο Συμβούλιο Ασφαλείας την επόμενη μέρα. Μαζί του μεταξύ άλλων ήταν οι τρεις αστυνόμοι συνοδοί του Θρασυβούλου, Νεοφύτου και Ποταμάρης, ο τότε πρέσβης της Κύπρου στις ΗΠΑ Νίκος Δημητρίου και ο Ζήνων Ρωσσίδης.

Σύμφωνα με τον υπεύθυνο του Υπουργείου Εξωτερικών της Τουρκίας για το Κυπριακό, Μπαρουτσού, ο Μακάριος στη Νέα Υόρκη, ευχαρίστησε την Τουρκική αντιπροσωπεία στον ΟΗΕ για τη συμπαράστασή τους ενώ οι Τούρκοι τού ζήτησαν να μην κάνει οποιαδήποτε αρνητική δήλωση κατά της Τουρκίας στην ομιλία του! (πηγή μετέπειτα αποκαλύψεις Μπαρουτσού: Ο Μακάριος είχε πέσει στη θάλασσα και αναζητούσε σανίδα διάσωσης την οποία εμείς του δώσαμε).

Σύμφωνα με τον ίδιο τον Μακάριο, διασφάλισε ότι ούτε η Κίνα, ως μόνιμο μέλος του ΣΑ του ΟΗΕ θα αντιδρούσε στην εισβολή των Τούρκων.

Ο Ετζεβίτ με την αντιπροσωπεία του αναχωρούν από Λονδίνο για την Άγκυρα έχοντας τη συκατάθεση Βρετανίας, ΝΑΤΟ, ΕΟΚ και Μακαρίου για τη μονομερή του ενέργεια, δηλ. την εισβολή.

Κατά τη διάρκεια των επόμενων δύο ημερών οι Σοβιετικοί δίνουν τη συγκατάθεσή τους στους Τούρκους για στρατιωτική εισβολή. Η Μόσχα είχε τότε συμβάσεις με την Άγκυρα αξίας δισεκατομμυρίων λιρών, για τεράστια αναπτυξιακά έργα κατασκευής υδροηλεκτικών σταθμών.

Μέχρι λοιπόν την ομιλία του Μακαρίου στο ΣΑ του ΟΗΕ το απόγευμα της 19ης Ιουλίου οι Βρετανοί, Αμερικανοί, Σοβιετικοί, Κινέζοι, ΝΑΤΟ και ΕΟΚ μαζί και ο Μακάριος ήταν ενήμεροι και σύμφωνοι με την επικείμενη στρατιωτική Τουρκική εισβολή.

Απο το βιβλίο μου ΤΟ ΣΚΟΤΕΙΝΟ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΕΙΣΒΟΛΗΣ ΣΤΑ ΚΕΝΤΡΑ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ (leonidasleonidou.com).

*Ερευνητής - συγγραφέας

Λονδίνο