Η άτακτη παρέμβαση στη φύση προκάλεσε την «πλημμυρισμένη πολιτεία»

Οι πρόσφατες πλημμύρες στην ελεύθερη επαρχία Αμμοχώστου και στη Λάρνακα άνοιξαν ξανά το ζήτημα των υποδομών και της άτακτης παρέμβαση των ανθρώπων στη φύση. Μπορεί αυτό που βίωσαν οι κάτοικοι της επαρχίας Αμμοχώστου να ήταν πρωτοφανές, καθώς το ύψος της βροχής κυμάνθηκε από 150-200 χιλιοστά, όμως αν υπήρχαν οι φυσικές δίοδοι για να περάσει το νερό, τότε η πλατεία του Πρωταρά δεν θα γινόταν μια μικρή Βενετία.

Σύμφωνα με τις μέχρι στιγμής καταγραφές, στο Παραλίμνι και την Αγία Νάπα υπέστησαν ζημιές 88 υποστατικά, εκ των οποίων 26 μόνιμες κατοικίες, 17 εξοχικές, 12 ξενοδοχεία και 33 καταστήματα. Η Επαρχιακή Διοίκηση Λάρνακας κατέγραψε ζημιές σε 55 υποστατικά, εκ των οποίων οι 47 αφορούν κατοικίες και καταστήματα στο Μενεού. Το Υπουργικό Συμβούλιο ως είθισται αποφάσισε να αποζημιώσει όσους επλήγησαν από τις καταρρακτώδεις βροχές, με τον Υπουργό Εσωτερικών να δηλώνει ότι οι ζημιές στην περιοχή της Λάρνακας ανέρχονται γύρω στις 105 χιλιάδες ευρώ και 30 χιλιάδες στην περιοχή της Δρομολαξιάς, ενώ ακόμη δεν υπάρχει εκτίμηση για την Αμμόχωστο.

Οι ανθρώπινες παρεμβάσεις προκάλεσαν τις πλημμύρες

Μετά τις πλημμύρες και τα προβλήματα που προέκυψαν στο Παραλίμνι και στον Πρωταρά, το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων προχώρησε σε έρευνα. Όπως μας λέχθηκε από αρμόδιους του Τμήματος, είναι υπεύθυνοι για την ετοιμασία σχεδίου πλημμύρας και των χαρτών επικινδυνότητας.

Το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων διαπίστωσε ότι σε ορισμένα σημεία έχουν καταργηθεί εντελώς τα υδατορέματα. Σε άλλες περιπτώσεις έχουν αντικατασταθεί από οχετούς, οι οποίοι δεν ήταν ικανοί να πάρουν την ακραία πλημμύρα που ξέσπασε στην περιοχή. Ακόμη εντοπίστηκαν στην είσοδό τους υλικά, τα οποία θα έπρεπε η τοπική Αρχή να φροντίσει να μετακινηθούν πριν από τις βροχές.

Όπως αναφέρθηκε στη «Σ», το συμπέρασμα του Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων είναι ότι η πλημμύρα οφείλεται σε ανθρώπινες παρεμβάσεις, καθώς αν υπήρχαν τα υδατορέματα θα έπαιρναν τη φυσική δίοδο και δεν θα σημειώνονταν όλες αυτές οι καταστροφές.

«Το κράτος θα έπρεπε να προβλέπει και να δίνει κίνητρα»

Έντονη ήταν και η αντίδραση του Επιστημονικού Τεχνικού Επιμελητηρίου Κύπρου (ΕΤΕΚ), τονίζοντας ότι οι έντονες βροχοπτώσεις στην περιοχή της Αμμοχώστου ανέδειξαν τους ανθρωπογενείς παράγοντες και τις παραλείψεις που επιδείνωσαν το πρόβλημα.

Στη «Σ» μίλησε και ο Πρόεδρος του ΕΤΕΚ, Κωνσταντίνος Κωνσταντή, ο οποίος σημείωσε ότι αυτά τα έντονα καιρικά φαινόμενα θα υπάρχουν πολύ συχνά λόγω της κλιματικής κρίσης. «Έχουμε πει ότι οι αιτίες είναι πολλές, επιδεινώνοντας και δημιουργώντας ταλαιπωρίες στον κόσμο». Όπως ανέφερε, το πρώτο ζήτημα είναι ο πολεοδομικός σχεδιασμός που εκπονείται, καθώς πρέπει να έχει ψηλά στις προτεραιότητές του τη φύλαξη των υδατορεμάτων, όπως τα ρυάκια, και τους ποταμούς.

Συμπλήρωσε ότι «δεν πρέπει να σφραγίζουμε το έδαφος και με τα λόγια δεν μπορούμε να το πετύχουμε». Τόνισε ότι πρέπει να θεσμοθετηθεί η μη σφράγιση ενός ποσοστού του εδάφους. «Είμαστε πρωταθλητές στη σφράγιση εδάφους. Πρέπει να τραβά και η γη μερική ποσότητα των έντονων φαινομένων».

Ακόμη, είπε ότι πρέπει να σταματήσει η υπογειοποίηση των υποδομών και η άναρχη ανάπτυξη σε ποταμούς. «Έχουμε ημιτελείς υποδομές με δρόμους που έχουν σύστημα συλλογής ομβρίων, όμως τερματίζονται κάπως άδοξα».

Μιλώντας για την ανάπτυξη των υποδομών, υπογράμμισε ότι πρέπει να ληφθεί υπόψη τι θα συμβεί τα επόμενα 50 χρόνια. «Πρέπει να προβλέψουμε μεγαλύτερους φόρτους για να αυξήσουμε την ικανότητα των υποδομών μας».

Ο κ. Κωνσταντή έθιξε και το ζήτημα των αντιπλημμυρικών έργων, καθώς πρέπει να σχεδιαστούν όλα τα έργα που χρειάζονται οι κοινότητες, οι δήμοι και τα αστικά κέντρα και να γίνει ένας προγραμματισμός υλοποίησής τους. «Αυτά είναι έργα προτεραιότητας και όχι βιτρίνας, αλλά μπορούν να διαφυλάξουν το αγαθό που λέγεται ασφάλεια».

Επιπλέον, αναφέρθηκε και στη συντήρηση των υποδομών σε οικίες και δρόμους αλλά και στην άμεση κινητοποίηση των τοπικών Αρχών όταν ενημερώνονται για κίτρινη προειδοποίηση. «Ως ένα σωστά δομημένο κράτος που έπρεπε να είμαστε, έπρεπε να είχαμε ένα πλάνο για υλοποίηση των αντιπλημμυρικών έργων και να λειτουργούμε προληπτικά. Εμένα δεν με ικανοποιεί κάθε φορά που υπάρχει ένα καιρικό φαινόμενο, το κράτος να δίνει αποζημιώσεις». Ξεκαθάρισε ότι «το κράτος θα έπρεπε να προβλέπει και να δίνει κίνητρα στους γεωργούς και στους κτηνοτρόφους έτσι ώστε να αναβαθμίσουν τις υποδομές τους».

Η κλιματική αλλαγή αμφισβητεί τις υποδομές

Το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής άρχισε να απασχολεί τα τελευταία χρόνια όλο και πιο έντονα την παγκόσμια κοινότητα, με τους ηγέτες των χωρών να βρίσκονται ενώπιον σημαντικών διλημμάτων και αποφάσεων, που θα καθορίσουν το μέλλον του πλανήτη για τις επόμενες δεκαετίες.

Για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου μίλησε στη «Σ» ο Διευθυντής της Μετεωρολογικής Υπηρεσίας, Κλεάνθης Νικολαΐδης, ο οποίος εξήγησε ότι η κλιματική αλλαγή είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο, το οποίο έχει σχέση με τις μεταβολές της θερμοκρασίας και του ύψους της βροχής σε πλανητικό επίπεδο. Συμπλήρωσε ότι εάν σε μια γωνιά του πλανήτη παρατηρηθεί σημαντική αλλαγή στην κατανομή της θερμοκρασίας και στη κατανομή της βροχής, τότε λέμε ότι έχουμε αλλαγή του κλίματος. «Εάν εξετάσουμε το κλίμα του πλανήτη πριν από 50-60 χρόνια και συγκρίνουμε με το σημερινό κλίμα του πλανήτη, τότε θα διαπιστώσουμε ότι τόσο η θερμοκρασία όσο και ο τρόπος που κατανέμεται το ύψος της βροχής έχουν αλλάξει στην περιοχή της Κύπρου», είπε.

Εξήγησε ότι στην Κύπρο υπάρχουν αλλαγές με αύξηση της θερμοκρασίας και μείωση της βροχής. «Μπορούμε να πούμε ότι στην Κύπρο υπάρχει το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής γιατί οι θερμοκρασίες μας αυτήν την τριαντακονταετία σε σχέση με το 1961 μέχρι το 1990, έχουν αυξηθεί κατά ενάμιση βαθμό Κελσίου, ενώ η βροχή μας έχει μειωθεί αισθητά με ό,τι παρατηρήθηκε εκείνη τη χρονική περίοδο».

Μιλώντας για τις βροχές και τις πλημμύρες στην επαρχία Αμμοχώστου, ανέφερε ότι είναι αποτέλεσμα της κλιματική αλλαγής καθώς έβρεξε πάρα πολύ σε μια περιοχή, ενώ υπάρχουν περιοχές όπου δεν έβρεξε καθόλου. «Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Μετεωρολογίας ασχολείται με την κλιματική αλλαγή θεωρώντας ότι δεν αλλάζει μόνο το κλίμα, αλλά και ο καιρός γίνεται πιο επικίνδυνος και ακραίος», τόνισε.

Επιπλέον, ανέφερε ότι όσο περνά ο καιρός αναμένεται εντονότερη συχνότητα των ακραίων φαινομένων. «Θα πρέπει να αναθεωρήσουμε τον τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς», είπε, ενώ μιλώντας για τις υποδομές, σημείωσε ότι κατασκευάζονται με βάση κλιματικές παραμέτρους. «Όταν το κλίμα αλλάζει, τότε πρέπει να υπάρχει και ανάλογη αλλαγή στις υποδομές».

Καταληκτικά τόνισε ότι στην Κύπρο υπάρχει αύξηση στη μέση θερμοκρασία στα παράλια, εσωτερικό και ορεινά. «Είναι πολύ σημαντικό για τις μελλοντικές υποδομές ή για την συντήρηση υφιστάμενων», κατέληξε.

Οι 38 περιοχές που κινδυνεύουν από πλημμύρες

Τα τελευταία χρόνια η Ευρώπη δοκιμάζεται συχνά από καταστροφικές πλημμύρες, που θέτουν σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές και έχουν σοβαρότατες επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία, το περιβάλλον, τις υποδομές και τις περιουσίες. Η ΕΕ, αναγνωρίζοντας την ανάγκη θέσπισης κοινοτικής νομοθεσίας για τη διαχείριση του κινδύνου πλημμύρας, τον Οκτώβριο του 2007 προχώρησε στην έκδοση της Οδηγίας 2007/60/ΕΚ, που προνοεί για την αξιολόγηση και τη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας.

Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει ήδη μεταφέρει τις πρόνοιες της Οδηγίας 2007/60/ΕΚ στο Κυπριακό Δίκαιο με τους εναρμονιστικούς περί Αξιολόγησης, Διαχείρισης και Αντιμετώπισης των Κινδύνων Πλημμύρας Νόμους του 2010 και 2012. Η εναρμονιστική νομοθεσία, που τέθηκε σε ισχύ τον Ιούλιο του 2010, καθορίζει ως «Αρμόδια Αρχή» για την εφαρμογή της το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων και ως «Συντονιστική Αρχή» το Υπουργείο Εσωτερικών.

Σκοπός είναι η θέσπιση πλαισίου για την αξιολόγηση και τη διαχείριση κινδύνων πλημμύρας με στόχο τη μείωση των αρνητικών συνεπειών των πλημμυρών στην ανθρώπινη υγεία, το περιβάλλον, την πολιτιστική κληρονομιά και τις οικονομικές δραστηριότητες της κοινότητας.

Οι Χάρτες Επικινδυνότητας Πλημμύρας παρουσιάζουν για καθεμία από τις «Περιοχές Πλημμύρας» την έκταση που θα μπορούσε να καλυφθεί από νερό για 3 διαφορετικά σενάρια πλημμυρισμού:

1) από πλημμύρα με χαμηλή πιθανότητα να συμβεί π.χ. με πιθανότητα να συμβεί 1 φορά στα 500 χρόνια,

2) από πλημμύρα μέσης πιθανότητας, δηλαδή με πιθανότητα π.χ. να συμβεί 1 φορά στα 100 χρόνια,

3) από πλημμύρα με υψηλή πιθανότητα, π.χ. με πιθανότητα να συμβεί 1 φορά στα 20 χρόνια.

Στην επαρχία Λευκωσίας οι περιοχές δυνητικού σοβαρού κινδύνου πλημμύρας αφορούν το Πολιτικό μέχρι τον Δήμο Λευκωσίας και επηρεάζονται από τον Πεδιαίο. Η Έγκωμη και ο Άγιος Δομέτιος από τους ποταμούς Κλήμο και Πεδιαίο. Ο Στρόβολος και η Βιομηχανική περιοχή των Λατσιών από τον Καλόγερο και τον Πεδιαίο. Η Κοκκινοτριμιθιά, το Παλιομέτοχο και οι Άγιοι Τριμιθιάς από τον Παραπόταμο Μέρικα και τον Σερράχη, ενώ ο Αστρομερίτης και η Περιστερώνα από τον Κομίτη και τον Σερράχη. Η Νήσου, το Πέρα Χωριό, το Δάλι και η βιομηχανική περιοχή Δαλιου από τον Γιαλιά.

Λεμεσός: Η Μέσα Γειτονιά, ο Άγιος Αθανάσιος και Ανατολική περιοχή της Λεμεσού επηρεάζονται από τον ποταμό Βαθιά και τον παραπόταμο Βαθιά. Τα Πολεμίδια και η Λεμεσός (4 Αγ. Αντώνιος και Καρνάγιο) από τον ποταμό Γαρύλλη, η Γερμασόγεια από τον Ποταμό της Γερμασόγειας και ο Ύψωνας από τον ποταμό Αργάκι.

Πάφος: Η Μεσόγη και η Χλώρακα επηρεάζονται από τον ποταμό Κοσιηνά, η Πόλη της Πάφου από τον Λιμνάρκα και το Αργάκι του Βασιλικού.

Λάρνακα: Η Ορμήδεια επηρεάζεται από τον ποταμό της Ορμήδειας, η Αραδίππου και τα Λιβάδια από τον ποταμό Αρχάγγελο - Καμίτση και τον παραπόταμο της Αραδίππου, ενώ οι Καμάρες Λάρνακας από τον ποταμό Καμάρων.

Το Παραλίμνι επηρεάζεται από τον ποταμό εισροής Λίμνη.

Το 2018 προστέθηκαν ακόμη 19 περιοχές Δυνητικού Σοβαρού Κινδύνου Πλημμύρας:

Λευκωσία: Το ανώνυμο Υδατόρεμα στην Κοκκινοτριμιθιά 1 και 2 που επηρεάζεται από τον Σερράχη, οι ποταμοί Βυζακωτός και Καλόγερος στους Δήμους Λατσιών, Γερίου και Αγλαντζιάς, ο βαθύς παραπόταμος Καλόγερου στον Δήμο Λατσιών, ο ποταμός Καλόγερος στη Λακατάμια, ο ποταμός Κατέβας στον Δήμο Λευκωσίας, ο ποταμός Κοτσίρκας στον Δήμο Λευκωσίας, ο παραπόταμος Πεδιαίου στους Δήμους Λακατάμιας και Στροβόλου, το Αργάκι του Νομικού στον Δήμο Στροβόλου και ο παραπόταμος Πεδιαίου στη Δευτερά.

Λεμεσός: Ο ποταμός Αγίας Φύλας στον Δήμο Λεμεσού και το Αργάκι στα Κάτω Πολεμίδια.

Λάρνακα: Η εκβολή ποταμού Βασιλικού στο Μαρί, ο Βασιλικός ποταμός στην Καλαβασό, ο ποταμός της Ασγάτας στην Καλαβασό, ο Πεντάσχοινος ποταμός στον Άγιο Θεόδωρο, το ανώνυμο υδατόρεμα στους Τρούλλους και το υδατόρεμα στα Λιβάδια από τον ποταμό στη Βορόκλινη και η αστική περιοχή πλημμύρας στην Λάρνακα από το κανάλι της Στρατηγού Τιμάγια.

Κακή χρονιά για τα φράγματα

Ως μια κακή χρονιά είναι μέχρι στιγμής η φετινή για την εισροή νερού στα φράγματα της Κύπρου. Η «Σ» επικοινώνησε με τον Μάριο Χατζηκωστή, Τεχνικό Μηχανικό Α' στο Τμήμα Ανάπτυξης Υδάτων, ο οποίος εξήγησε αρχικά ότι στα φράγματα από την περασμένη εβδομάδα που άρχισαν οι βροχές υπάρχουν περίπου 5 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού. «Είναι το ελάχιστο που θα μπορούσαμε να έχουμε», είπε.

Συμπλήρωσε ότι ο μέσος όρος της βροχόπτωσης αυτήν την εβδομάδα ήταν 70 χιλιοστά. «Πήραμε το ελάχιστο επειδή ο μεγαλύτερος όγκος της βροχής ήταν στα παράλια της Λάρνακας και της επαρχίας Αμμοχώστου».

Διευκρίνισε ότι μέχρι στιγμής είναι από τις κακές χρονιές εισροής στα φράγματα. «Μπορεί στο τέλος η βροχόπτωση να πλησιάσει τον μέσο όρο, αλλά οι βροχές δεν ήταν κατανεμημένες σύμφωνα με τη μέση βροχόπτωση», ανέφερε,.

Ακόμη είπε ότι οι βροχές ήταν 200% στα παράλια και 60% στα ορεινά με αποτέλεσμα τα 15 εκατομμύρια εισροής στα φράγματα να θεωρείται κακός αριθμός. «Ο περσινός Γενάρης είχε 74 εκατομμύρια κυβικά μέτρα».

Ο κ. Χατζηκωστής τόνισε ότι αν δεν ανατραπούν οι προβλέψεις του Φλεβάρη, τότε θα εξελιχθεί ως μια κακή χρονιά για τις εισροές. «Μέχρι τα 40 εκατομμύρια κ.μ. θεωρούνται κακές χρονιές. Ο μέσος όρος των εισροών μας της τελευταίας δεκαετίας είναι τα 92 εκατομμύρια κ.μ. Η καλή χρονιά είναι ο μέσος όρος της δεκαετίας», τόνισε.